ИЛЛЕ БЕРЕНЧЕ БҮЛЕК
Белмиим Зилә апа, яратыр микән.Ишетеп, күреп тордык бит, Альбинасын ничек ярата.Араларын бозсак та, йөрәге тиз генә эремәс әле.
Иии, кызым җаным, онытааа. Болай да соңгы вакытта әрләшеп йөри башлаганнар иде инде.Кызлар гына елап йөриләр ул, ә ир егетләр алар матурым, күбәләкләр сыман.Бакчадагы чәчәкләрнең берсе таҗын япса, момент икенче матурырак гөлгә куна алар.
Безнең чәчәк кенә ябылырга тормый әле Зилә апа.Киресенчә , әнә, үзенә ничек тартып тора.Кай төшен ярата аның Айрат? Ни ал, ни арт дигәндәй..
Ии, Алисә, син әйтәсеңме инде аны, минме.Үзем дә шаккатам.Чит ил артистлары кебек егет, шул тирес кортын яратсын әле.Ну мин җаным, сизеп торам.Айратның яратуы да вакытлыча гынаа.Чәчәкне дә ябып куярбыз.Икегез бергә төшкән бер фотография җитә безгә, шул сары көнбагышның башын ияргә.
Каян туры китердең , Зилә апа дип чытлыкланды Алисә.Точно сары көнбагыш чәчәге..
Ул да булмады, коридорда кызу-кызу аяк тавышлары ишетелде.Зилә, бармагын иреннәренә куеп, ишеккә ымлады.Айраат, дип пышылдады ул.
Чынлап та ишекне киң ачып, көлә-көлә Айрат кергәне күренде.
- Яңгыр наконец то туктарга маташа бугай, диде ул, кулларын кулга ышкып.Иртәгә ялт итеп кояш чыксааа, авырта башлаган кешеләр дә терелер Алла бирса. Абинадан хат алсам, болытлар да бөтенләй качааар.
Ии, улым, кечкенәдән яратмадың инде яңгырны.Яшеннән дә курка идең.Күки бабай киләәә, күки бабай киләә дип, юрган астында качып ятар идең, дип көлде Зилә.Үзе күзләре белән Айратның буш кулларына карады.Нәрсә фотоаппарат тапмадыңмы?Әтиеңә ясатып җибәргән булыр идең, диде ул җайлап кына.Безгә дә бер истәлек булыр иде.
Менә шул вакытта :Булмады шул әни, Я ватык, я бирмәделәр дип кенә әйтәсе иде дә , юк шул.Алдау дигән нәрсәне яшьтән белмәде Айрат.Хәер, бу ике мәкер иясенең планнарын белсә, белеп булмый, алдаган да булыр иде бәлки.Ләкин кем уйласын ди индеее, яшьлектәге көндәшенең кызын алдыртмас өчен, әнисе шундый юлга басар дип.Бабасы кебек сабыр, олы йөрәкле Айрат та бернәрсә сизмәде шул.
-Кем әйтте ди әле сезгә , булмады дип.Булдыыы.Түлке полароид дигән фотоаппарат, диде ул.Может ансы әйбәтрәктәдер әле.Басасың и уже мә сиңа, әзер карточкалар.
Ә кая соң ул пароидың?Үзе үк ясап биргәч, үзенең аягы да бар шту ли?дип көлде Зилә.Даа, андыйны күргән юк иде әле.
Айратның да, әле генә әнисе әйтәкәннәре бераз онытылып, кәефе күтәрелеп китте.Бар әни бар , аягы да, кулы да бар, диде ул елмаеп.Алисә, син чәйне кайнарлап җибәрә алмыйсыңмы?Хәзер дустым керә.Әтисе аның лётчик ,полароидны да каяндыр алып кайткан.Монда да юк әле андый фотоаппаратлар.
Чынлап та, озак та үтмәде, озын кара каешлы фотоаппаратын җиргә тияр тимәс итеп тоткан, озын буйлы матур гына егет тә күренде.Драсте, я Александр, диде ул,Айратның другы.Саша гына дисәгез дә була.
Ә, Саш, давай , давай , кер диде Айрат.Башта чәй эчеп алыйк, аннары бу ике матур кызны карточкага төшерербез.Монсы әнием Зилә, ә бу красавица -Алиса.
Алиса, в стране чудец что ли дип, көлә көлә, кечкенә генә фотоаппаратын кулына алды Александр.Айбат, айбат , әйдәгез фотога төшерә башлыйм алайса, диде ул русчага татарчаны кушып.
Генералыгыз татар булгач, барыгызны да, татарчага өйрәтәме соң әллә сезне? дип көлеп җибәрде Зилә.
Әйе, әни, генерал өйрәтәә, дип Александрга карады Айрат.Саша безнең ул керәшен егете ,дамы Саша дип , көлеште ике дус.
Да, да Айрат, башта эшне эшлик.Командир чакырса, йөгерәсе булыр , әйдәгез басыгыз, сыыр, дип көлде Саша.Чәйне эш беткәч җитешербез.Татар булмасам да чәй яратам миин...
Иң беренче Зиләне кочаклап Айрат төште, аннары Зилә белән Алисә.Көлешеп өчесе бергә дә төштеләр.Әйдә,Айрат ,Алиса белән дә төшегез инде.Бер истәлек бит, диде Александар, Зиләнең уйларын укыгандай.Алай скромный түгел индеее, сез нәрсә.Атарга алып баралар что ли, көлегез давай.Сыыырр..
Мин дә әйтәм инде Саша, диде Зилә.Алисааа, агач кебек тормагыз инде.Яле минем улымны кочаклап ал әле..
Булдыыы, ярты эш эшләнде дип сөенде Зилә.Кочаклашып та төштеләр, үбешеп тә.Белсә иде Айрат җаным, шушы җиде сигез минутлык фотога төшү, аны җиде сигез озыыын-озын елга сөйгәненнән аерыр дип.Бу минутларда белмәде ул, шушы ике саими фото аркасында, йөрәгенең шашып-шашып , үрсәләнеп еласын, кызларга булган ышанычының да салкын амбар йозагы белән бикләнәсен сизмәде ул.Ә Альбинасының ,бар сабырлыгын уч төбенә кысып, башын югары күтәреп авылларыннан гына түгел, бөтенләй чит җиргә чыгып китүен дә белсәме?!Ул әзер фотографияләрне ертып кына калмыйча, фотоаппаратның үзен дә, кунак өенең калын тәрәзәсенә бәреп ватар иде.Башларның гына ни күрәсен белмибез шул, җаныбызның кисәтеп ыңгырашкан тавышын да ишетмибез.Кайчакларда шайтаннарның мескен кешеләр эченә кереп, койрык болгап сөенеп биегәннәрен дә , якыннарыбыз көлешә дип уйлыйбыз.
Бер караганда ,алда башларыбызның ни күрәсен белмәү яхшыга булса да.Икенче караганда , әәәәз генә сизсәк тә, күпме ялгышлардан саклана алган булыр идек.Ну, урыслар әйтмешли, но увы..
Айрат та , үзен мәҗбүр итеп кенә Алисаны кочаклап фотога төшүенең нинди газапларга илтәсен белмәде шул, белмәәдее...
Менә аларның кулларында инде әзер, төсле фотографияләр.Берничәсен Айрат үзенә , сагынганда карарга дип, алып калды да, калганнарын Зиләгә сузды.Вооот , әни, булганмы? диде ул, күзләрендә нурлар уйнатып.Әти дә сөенер инде хәзер.Бәлки әле килеп тә йөрмәс.Уборкалары башланыр вакыт та җитә бит.Аннары үзем дә кайтып җитәрмен, Алла бирса.
Ярар, улым, алдан әйтеп булмый әле.Күз күрер.Ии, әтиең танымыйда торыр әле.Бигрәк матур, чын ирләр сымак төшкәнсең.Сашага рәхмәт инде, диде Зилә.Молодец егетләр.Әйдәгез әле, Казан чәк-чәкләре белән, чәйләп алыйк.
Айратның Алисәне матур итеп кочаклап, елмаеп төшкән фотосына карап торды да, сөенеп кухняга чыгып китте Зилә.Күңеле белән уйлый-уйлый , Альбинага хат яза башлады .Шайтан коткысына бирелеп, үзенең гомерендә башка сыймаслык зур ялгыш ясавын уйлап та бирмәде ул..Әллә фото астына сиреньне генә язаргамы соң.Кечкенә генә хат язсаң ничек булыр микән?Ә шунда, бар кирелеген җиңеп, ә язмасам, бәлки язмаскамы?дип кычкырган җаны авазын ишеткән булсамы?Юуук, ишетмәде Зилә.Ишетмәдеее..
ИЛЛЕ ИКЕНЧЕ БҮЛЕК
Белмиим, ишетсә дә үзен җиңә алмаган булыр иде Зилә.Чир китә, гадәт кала дигәндәй.Гомер буе әйбәт ир аңа гына, яхшы өй , бай дуслар да аңа гына дип яшәгән Зиләгә, хәзер киленнең дә әйбәте генә кирәк .Ә әйбәт киленне ,акыллы, сабыр, эш сөючән итеп түгел, ә киресенчә бай, матур, җитәкче гаиләсеннән итеп кабул итте ул.Улы Айрат яраткан, бүген иртәгә врач булып чыгасы, акыллы , ләкин терлекчеләр кызын, тирес корты дип кенә йөз чөерде.Җитмәсә, Альбинаның әнисе әнә, ире Рәиснең яшьлектәге мәхәббәте дә , әле.Шуларны уйлап , төннәрендә йоклый алмый күп ятты Зилә.
-Һеей , бу сары чыпчык белән йөрерме соң улым, берәр матур кыз белән танышуга ук ташлар , дип уйласа да , Айрат бүтән бер чибәргә күтәрелеп тә карамады.Еллар узган саен Альбинага булган мәхәббәте арта гына барды аның.Ә Альбинаның , чынлап та кычкырып торган матурлыгы булмаса да, ниндидер бер сөйкемле сөяге бар иде.Йөзеннән балкып торган сихри нурлар, көлгәндә калкып чыккан сөйкем чокырлары..Күзе сукыр булмаганнар аны менә нәкъ шушы җылылыгы өчен яратты да.Бит урталарында батып торган мәхәббәт чокырларын күреп , тагын бер елмайса иде, дигән кеше дә әз булмагандыр.Әйе, күпләр хөрмәт итте, күпләр яратты.Тик Зилә генә түгел.Бәлки, үзеннән боздай салкынлык бөркелеп торган кеше, башкаларның эчке матурлыгын күрми дә торгандыр.Белмибез бит. Бәлки башкаларга гыйбрәт.булсынга, Зилә кебек,каты багыръле кешеләр дә кирәктер.Әнә бит ул да, кем тартып чыгарасын да белмичә үзенә үзе тырышып-тырмашып чокыр казый.Алисә кебек матур, салкын йөрәкләр түгел, ә нәкъ менә йомшак күңелле, гади кешеләр кул сузасын белмичә, утырган ботагына тык тык балта чабуын белә ул.Альбинаның күзләренә карап ,елый-елый гафу үтенәсе көннәре киләсен белсәәә, балаларны аерыр өчен хат язарга әзерләнер идеме Зилә?Юктыр, әнә шуңа да астыртын елмаеп,теләгенең очына менеп бара да.
Биеклекнең очына менеп җитүгә , ялгыш кына егылмам микән? дип тә уйламады Зилә.Вак вак адымнар белән генә булса да,үзенең хыял үренә таба үрмәләвен белде.Менә ,тик шушы бер хатны гына язып сала алсаам, дип уйлады ул, көлешә-көлешә чәй эчеп утырган яшьләргә карап, булааа.Сары чыпчыктан котылам аннары.Тәрәзәләреннән карап, көнләшеп утырсыннар әле, Айратны Алисә белән күреп...
-Әнии, синнән дә сөенгән кеше юктыр бүген.Бик серле генә елмаеп йөрисең, диде , әнисен күзәтеп утырган Айрат.Безне күреп сөенәсеңме, үз уйларыңмы?
Сезне күреп булмыйча соң улыым, нинди уйларым булсын ди инде минем?Өчегез дә бигрәк матурлар.Сокланып карап утырам менә.
Без генә түгел Зилә апа,сез үзегез дә дә бик матур икәнсез.Ә Алиса вообще супер матур кыз.Айраат! Невестаң да булмагач , кем ул сиңа?диде Александр, конфет кәгазьләрен киң учына җыеп.Бәлки Алиса миңа гашыйк булыр.
Бу сүзләрне ишетеп, Зиләнең коты очты.Әһе менә, көтеп тор Сашка .Әнә сиңа Машка, дигәнен сизми дә калды ул .Моны ишетеп Саша, көлүдән тончыгып куйды.Алар рәхәтләнеп, күз яшьләре чыкканчы көлештеләр.Зилә үзе дә яшьләргә кушылып көлә башлады.
Ии, әнии, синнән чыга инде, диде Айрат , көлүдән туктап.Сашка плүс Машка.
Аңладым Зилә апа , аңладым.Кыек атып туры китердең бит, дип күз яшьләрен сөртте Александр.Мин өйләнгән, хатыным чынлап та Мария.Просто Маша.Уйнап кына әйткән идем, ачуланмагыз.
Алиса да егетләргә кушылып елмаеп куйды.Тик Сашаның, мин өйләгән диюе генә җен ачуын чыгарды аның.Инде Айрат белән барып чыкмаса, бу егет тә бик матур, җитмәсә әтисе военный летчик.Әнә танклар күчерә торган зур йөк самолетының командиры икән, дип уйлап куйганда гына...Өйләнгәән имеш.Утырган була бит ачуны чыгарып, бер карачкыдыр әле шунда, дип уйлады ул.Менә Айрат та өйләнер әле тиздән.Минем кочакка кергәнен сизмичәдә калыр...
Яшьләр шулай аралашып, күңелле генә ашап эчеп алганнан соң , Сашка урыныннан торып басты.
Ярар, Зилә апа, Алиса матур, рәхмәт сезгә диде ул.Давайте, безне эзли башлаганчы частькә китәргә кирәк.
Мине дә көт, Александр, мин дә синең белән чыгам.Әни, соң инде, сез дә аргансыздыр, ял итегез.Мин иртәгә иртүк сезнең янга керермен, дип Айрат та дусты артыннан иярде .
-Ниик улым, генерал иртәгә хәтле рөхсәт бирде бит, диде Зилә.Бүлмәләр буш.Әйдә , монда гына йокла инде .Ләкин,Айрат кире килеп, әнисен үбеп алды да, үзенә чыгып китте.Әни госпитальдә эшләрем бар, булмый.Генерал сезнең янда калырга рөхсәт итсә дә, кичке обходны уздырмыйча булмый, диде ул саубуллашып...
Егетләр чыгып китеп, ишекне ябуга Зилә Алисә янына килеп басты.
- Я, Алисушка нәрсә диярсең инде, бу докторга?диде ул. Әйдә кызым, иркенләп бер чәй эчеп алыйк тааа , хат язарбыз.Син дә оялып кына утырдың.Интеллегент икәнең әллә каян күренеп тора шул...
Һәм менә , савыт сабалар юылып киштәгә тезелгән.Урамда караңгы, серле төн.Урак айның да йөзгәне күренми.Тып-тыын.Хатка язылганнарны күрмәс өчен , хәттә яңгыр тамчылары да , болыт эченә кереп качканнар.Бары залдагы өстәлдә ак кәгазь бите генә калтырап, елап ята.Айратны елатма, араларын бозып , йөрәкләренә яра ясама, дип үксегәнен , шул ак дәфтәр битенең үзеннән башка берсе дә ишетми шул.
-Тәәк, кызым, шушы хатны да ерып чыксааак, кышка туй ясыйбыз Алла бирса.Алла бирсааа..бу сүзләрне әйтергә бик яратмаса да, бу юлы әйтергә онытмады таш Зилә.Әйтерсең, аның тузга язмаган теләге шушы сүзләргә бәйләнгән.Тәәк, язып карыйк әле.Фотоларга язмабыздыр, име.Я, язуыбыз барып чыкмас.Кәгазьне ертып атып булыр, ә карточкаларны...
Аллага тапшырдык, тәәк..тәәк.. Альбина, сәләм!Гафу ит, аерылып торгач кына, ярату дип йөргән хисләремнең, бары дуслык булганын аңладым.Мин Алисаны яратам, ә сине -минем яшьлек дустымны хөрмәт итәм.Әйдә , дуслар булып калыйк."Ә кулыңда синең сирень иде"Коротко и ясно..Карале, диде Зилә ике бит сузып, менә бусы минеке, бусы улымныкы..Я? Что скажешь?
Зилә апаа! Бер язудаан?! Сезнең язуны криминалист та аермый.Бигрәк ошаган.
Әйе, бер язудан , диде Зилә.Отпусканы алып, көннәр буе тырышсаааң, бер язудан була.Чынлап та ошаган ие бит?Аннары , Айрат белән язулар болай да ошаган безнең.Значит салабыз?
Салабыз мамочка, дип Зиләне кочаклап алды Алиса-лиса.Әллә ничә тапкыр эшләсәңдә, барыбер шул беренчесе удачно була ул.
Ә карточкаларның кайсысын салыйк?Әйдә менә кочаклашып төшкәнен и менә бу, Айратның сине битеңнән үбеп торганын.
Әйдә! Зилә апа , ә кулыңда синең сирень иде! Ансын нәрсәгә яздың инде?Сирееень..бигрәк матур.
Ансынмы ?тәк болай гынааа.Абина сирень ярата ул.Яздым әле..Кая конвертка адресларны языйм да, хат белән фотоларны салып, иртәгә Айрат кергәнче генералга бирәсе булыр.Үзе моннан, частьтән җибәрер.
Хат белән эшлисе кара эшләрен тәмамлагач, үзеннән риза булып елмаеп куйды Зилә.
- Булды бууу, тәки үзем теләгәнне эшләдем.Хәзер көтәсе генә калды диде ул, җиңел сулап.Кара әле, Алисә, фотоаппаратны күрмәсен тагын Айрат.Сизенергә мужет дип, фотоаппараты өстенә бер ике бушаган банканы салып, аларны халаты белән каплады.Бу палоид дигән фотоаппарат бик рәхәт икән бит, әә?Сразу төсле итеп ясап бирде.Белгән булсак, үземнекен алмаган да булыр идем.
-Әйе шул, Зилә апа, әле кайчан әзер була иде ул.Аннары ничек итеп Альбинага бирә идек.
-Шулааай, районнан гына салсам, конечно ышанмас иде.Беркатлы булса да, җүләр түгел ул Альбина.Ә болай часьтән килгәч, тем более , яраткан сиреннәрен дә күрсә , ышанмый булдыра алмас..Син генә бирешмә, сабыр ит инде Алиса.Мин гомерем буе синең кебек килен дип хыялландым.Альбинасыннан хатлар килми башласа, Айрат үзе үк синең адресны соратып алыр әле.
Әйбәт булыр иде, дип хыялланды Алиса.Бик матур парлар булып яшәр идек име бит.Альбинасы үзе килеп чыкмаса тагын.
Юуук, юк, юк.Монда киләме соң, килмии.Ул чукынган сары чыпчыкны улым яратыр дип , башыма да килмәде бит.Янәсе йөрерләр, йөрерләр дә, ташлашырлар.Ташлашты ди бар, көтеп тор.Башка кызга гашыйк булыр дип йөргәндә, шул тирес кортын җитәкләп Казанны яулый башламасыннармы.
Укырга да, үзе кермәгәндер әле, Зилә апа, ничек уйлыйсың?Анда сыер савучы балалары әллә нигә бер эләгә.Рәис абый да Казанга килгәләде дисең бит.
Уух, шул вакытлар искә төшсә генә дә, җеннәрем котыра башлый.Шул инде, тучны Рәис кенә кертте.Үзем дә ияреп бармыйча шунда.Җитмәсә тагын,Айраты тагылып йөрде.Ярар, менә хәзер карарбыз, кем булышыр.Йөреп карасын әле.Менә ,улымны синең белән бергә күрсәләр нишләрләр диген әле син.Әй, котырырлар инде алмам.
Айрат бигрәк матур инде , Зилә апа, дип фотоларны кулына алды Алисә.Акыллы да..Барыбер мин аның хатыны булачакмын.Ә менә бу фотосын мин алсам буламы ?диде дә, елмаеп ике фотоны сумкасына шудырды .Син минеке инде хәзер, үзең үк йөгереп килерсең әле, дип уйлап куйды ул.Үзең үүүк...
Дәвамы бар.
(Альфира Кадырова-Гайфутдинова)
