Язмыш сынавы

Кыш­лар үтеп, йөрәкләр­не җил­кен­де­реп яз кил­де. Ке­ше шул яз­га өмет баг­лый, әй­тер­сең, яз­да гы­на яңа тор­мыш башла­на. Әмир­җан да яз­га әллә нин­ди өметләр белән кер­де, ул тор­мыш­ка баш­ка күз белән ка­ра­ды, чын яра­ту­ның бар­лы­гына инан­ды, ул ин­де үз-үзенә нык­лап ышан­ды, олы­гай­ды, чын ирләрчә бер ка­рар­га ки­лергә дә, акыл­дан яз­ган­чы, тизрәк бу га­зап­лар­дан ко­ты­лыр­га кирәк, дип уй­ла­ды. Әнилә­рен күн­ дерү җи­ңел бул­мас аны­сы, авыл хал­кы­на да бер са­бан­туй бу­лыр, поч­мак са­ен авыз чай­кар­лар. Тик бо­лар хә­зер элек­ке ке­бек кур­кыт­мый иде, иң мө­һи­ме – ул яра­та, яра­туы күкрәгенә сый­мый, бө­тен да­ла­га чы­гып кыч­кы­ра­сы килә: «Әл­фия,
Әл­фия, син ми­ңа һа­ва ке­бек кирәк, су, ко­яш ке­бек. Алар­сыз җир йө­зендә яшәп бул­ма­ган ке­бек, син­сез дә яшәп бул­мый».
Ах, нин­ди бә­хет икән яра­та белүлә­ре! Ул хәт­та аның ба­ла­ларын да, Әл­фи­ягә ка­гыл­ган һәр­бер нәрсә­не яра­та.
Җәйгә чык­кач, ни­чек­тер, авыл чи­тендә уй­нап йөргән
Әл­фис­не кү­реп, ма­ши­на­сын тук­тат­ты.
– Әй, нишләп йө­ри­сең мон­да?
– Менә, бо­зау­ны алып кай­там, – ди­де ма­лай кү­зен
кы­сып.
– Әйдә, утыр, ма­ши­на белән генә алып кай­та­быз, – дип
аны ма­ши­на­га утыр­тып ал­ды. Зур Ка­мАЗ ма­ши­на­сы­на бер
дә уты­рып йөргә­не юк иде Әл­фис­нең, ир ба­ла бит, ба­шы
күккә ти­де, бо­за­вын да оныт­ты. Әмир­җан бо­зау­ны я тө­шеп,
я ма­ши­на­сын кыч­кыр­тып ку­ды. Әл­фи­яләр ту­ры­сы­на җиткәч
тук­та­ды, «та­гын кил, утыр­тып йөр­тер­мен», – ди­де дә ки­теп
бар­ды.
Әл­фис­нең ая­гы җиргә тимә­де.
– Әни, мин Ка­мАЗ­га уты­рып йөр­дем, – дип сөе­неп өйгә
йө­гер­де, авы­зы ко­ла­гы­на җиткән иде.
– Нин­ди Ка­мАЗ­га?
– И-и, те­ге кем абый ин­де, әнә, ки­теп ба­ра бит… Без
аның белән бо­зау­ны ку­ып кайт­тык, ул та­гын утыр­тып йөртер­мен ди­де.
Әл­фия бер агар­ды, бер кы­зар­ды. Шул гы­на җитмәгән!
– Бүтән ан­да уты­рып йөрмә, улым ярый­мы, бер­кемгә дә
уты­ра­сы бул­ма! Ике­гезгә дә әйт­үем, – дип кисә­теп куй­ды.
Әл­фис авы­зын тур­сайт­ты.
– Ни бул­ган уты­рып йөргәнгә?
– Яра­мый, улым, әллә кемгә уты­рып китәр­сең, ка­ян
эзләр­мен мин си­не?
– Мин шул абый­га гы­на уты­рып йө­рер­мен, – дип ка­рышты Әл­фис. За­һир олы­лар­ча:
– Җит­те, әнигә кар­шы сөйләмә, – дип кырт кис­те. Әлфис һа­ман би­решмә­де.
– Алай­са, әти алыйк, әнә, ма­ши­на бар, ә йөртү­че юк.
Әл­фия бе­раз уй­ла­нып тор­ды да:
– Ярый, улым, мин си­ңа әти эзләп ка­рар­мын, – ди­де.
– Әти эзләргә кай­чан ба­ра­сың?
– Соң, бел­мим ин­де, улым, менә Чал­лы­га ба­рам бит,
бәл­ки шун­да эзләр­мен.
– Ә аның Ка­мАЗ ма­ши­на­сы бу­лыр­мы?
– Со­рар­мын, улым, син ашык­тыр­ма, яме. – Әл­фия тагын авыр хәлдә кал­ды, ба­ла­ның бе­рен­че генә со­ра­вы тү­гел
иде. Тик ка­ян алыр­га соң ул әти­не? Та­һир ке­бек ке­ше­не шәм
белән эзләсәң дә та­бып бул­мый, ә Әмир­җан ке­бек аз­гын­га
ка­бе­рең якын итмә­сен. Ан­нан, өйләнмәгән яшь егет аңа тиң
тү­гел. Эх, нишләргә соң? Аның үзенә бер­кем дә кирәк­ми
шул.
Җәй җит­те, Әмир­җан­ның әти­се һәр ел­да­гы­ча сүз башла­ды.
– Улым, утыз­га керә­сең бит ин­де, өйлә­нергә уй­ла­мыйсың­мы? Кар­та­еп бетә­сең лә­ба­са, си­нең яшьтәшлә­рең өйләнеп ба­ла үс­те­реп ята­лар, ә син һа­ман кой­рык­ны текә чән­чеп
йө­ри­сең.
– Әти, ике ба­ла­лы ха­тын ал­сам, ни ди­яр­сең?
– Әллә авыл­да кыз­лар беткән­ме, авыл­да бетсә, шәһәрдә
күп алар.
Бермәлгә сүз­сез кал­ган әни­се дә телгә кил­де:
– Әстәгъ­фи­рул­ла, кай­сы­сы си­херлә­де? Теләсә кем белән
йө­ри тор­гач…
– Ярый, ана­сы, ту­зын­ма, ша­я­рып кы­на әйтә ул. Син,
улым, өйлән ин­де бы­ел көзгә, җитәр, күп йөр­дең.
– Ә ша­ярт­ма­сам, ни ди­яр­сең?
– Без ишетмә­дек, син әйтмә­дең. Үз ха­ты­ның, үз ба­лала­рың бул­сын, кирәк­ми безгә ке­ше ха­ты­ны, ке­ше ба­ла­лары, – ди­де әти­се, шап итеп өстәлгә су­гып.
Әйе, Са­бир хак­лы бул­ган, нишләргә соң? Әл­фия белән
ни­чек тә сөйлә­шергә иде бит. Үлчәү бүлмә­сенә пу­тев­ка­га
көн дә керәләр, ул ке­ше ара­сын­да бул­са да, оны­ты­лып аны
күзәтә, кү­ңелдән генә ал­тын төс­ле чәчлә­рен сүтә, яшел
күзләргә сок­ла­на; иреннә­ренә җиткәч, йөрә­ге дөп-дөп тибә
баш­лый, сискә­неп китә, бур­лык­та то­тыл­ган ма­лай­дай, кы­зара, хислә­реннән көчкә ары­на; ә бер сир­пеп ка­ра­са, ул көн буе
ел­ма­еп йө­ри, нин­ди­дер бә­хет хи­се, шат­лык ки­черә. Яра­ту
дигәннә­ре шул бул­са, үзе га­зап, үзе ләззәт икән…
Әл­фия эшен бе­те­реп кай­тыр­га җы­ен­ган­да гы­на Әмирҗан ки­леп кер­де, Әл­фи­я­нең күзлә­ренә текәл­де.
– Әл­фия, сөйлә­шик, га­зап­ла­ма ми­не, те­ге ва­кыт­та дорфа кы­лан­га­ным өчен га­фу ит. Бер ел­га якын ва­кыт уз­ды бит
ин­де, ки­чер, оныт...
– Оны­тыр­га? Бер­кай­чан да! Си­нең ка­гыл­ган кул эзләрең­не һа­ман да юып бе­терә ал­мыйм, җирән­геч, кү­рал­мыйм
мин си­не, аз­гын! Үз телә­геңә ирешкән бул­саң, син хә­зер
мон­да да тор­мас идең, си­ңа мин тү­гел, үз го­рур­лы­гың­ны
җиңү кирәк, син бит ки­ре как­кан­ны ярат­мый­сың... – Әмирҗан авы­зын ачып кат­ты, бер агар­ды, бер кы­зар­ды, ул мо­ны
көтмәгән иде.
– Тук­та, Әл­фия, мин җирән­геч­ме? – Әмир­җан кеч­кенә
бүлмәдә ар­лы-бир­ле бәргәлән­де, яр­сы­ды, агар­ды-күгәрде. – Син аң­лый­сың­мы ни сөйләгә­нең­не? Мин си­нең ал­да
йөрә­гем­не уч тө­бенә са­лып то­рам, мә, теләсә нишлә, ул
си­не­ке. Җирән­геч, имеш, ә син йөрәк кор­ты, ян­ды­рып бетер­дең бит җа­ным­ны! Соң­гы тап­кыр со­рыйм – сөйлә­шик,
аң­ла­шыйк, кач­ма миннән, яра­там бит мин си­не! Ишетә­сеңме, яра­там! Га­зап­ла­ма, Әл­фия син ми­ңа кирәк, мин дә си­ңа
ки­рәк бу­лыр­мын.
Әл­фия Әмир­җан­ның ут чәчкән күзлә­ренә бе­рен­че тапкыр күтә­ре­леп ка­ра­ды, һичсүз­сез, чибәр дә, кыю да, көч­ле
дә егет. Бәл­ки ба­ла­ла­ры­на ях­шы әти дә бу­лыр иде. Тик ничек кенә бул­ма­сын, аңа тиң тү­гел иде шул. Әмир­җан­ның
әнилә­ре­нең мо­ңа бер­кай­чан да ри­за бу­ла­сы­ла­ры юк, ка­бул
да итм­әячәкләр.
– Юк, Әмир­җан, син ми­ңа кирәк­ми­сең.
Әмир­җан бермәлгә тел­сез кал­ды, кул­ла­ры асы­лы­нып
төш­те, ма­тур күзләр­не то­ман кап­ла­ды, та­мак тө­бенә төер
утыр­ды, ни әй­тергә бел­ми ба­сып тор­ды, ан­нан ишеккә йодры­гы белән ки­те­реп сук­ты да бо­ры­лып чы­гып кит­те. Әл­фия­нең дә күзлә­ренә яшь тул­ды. Ул­ла­ры­на биргән вәгъдә­сен
ни­чек үтәр соң ул?
Әмир­җан чы­гып киткән ишектә Са­бир кү­рен­де, аңа
Әл­фи­я­нең хә­ле аң­ла­шы­ла иде, ул да бит те­ре ке­ше, аңа да
җы­лы кирәк. Бу чибәр егет­нең мәхәббәт да­вы­лы­на элә­геп
китүдән аек акыл гы­на то­та Әл­фи­я­не.
– Бәл­ки уй­лап ка­рар­сың, Әл­фия, ях­шы егет ул, го­мер
буе ял­гыз яшәмәс­сең бит.
– Ярый, Са­бир, кай­тыйк, – ди­де Әл­фия күз яшьлә­рен
сөр­теп, – һа­ва­да оч­кан­чы, җирдә яшик, без­нең җыр җыр­ланган ин­де.
Әмир­җан Әл­фия янын­нан чык­кач, кая ба­рып су­гы­лырга белмә­де, Әл­фи­я­нең сүзлә­ренә рән­җе­де, үпкәлә­де, ачуы
да кил­де, үзал­ды­на ту­зын­ды. Нин­ди ах­мак сүзләр! Бүтән
ке­шеләр әйтсә, исе дә китмәс, ко­ла­гы­на да элмәс иде. Әмирҗан хур­лан­ды, ачуы кай­на­ды, ка­ра ту­зан туз­ды­рып ма­ши­насы белән ар­лы-бир­ле чап­ты, ник чап­ка­нын үзе дә аң­ла­ма­ды.
Ярый, чу­кы­нып кит­сен, ми­ңа кыз­лар да бетмәс, дип үзен
юат­ты. Чын­лап та, клуб­та кыз­лар аны ко­лач җәеп кар­шы алды­лар. Тик Әмир­җан хә­зер бер кы­зы­гын да тап­ма­ды, йөрә­ге
дә бер­кемгә тарт­ма­ды. Бәл­ки бе­рен­че тап­кыр – ул ба­шын
иеп, клуб­тан ту­ры өенә кай­тып кит­те.
Көн ар­тын­нан көн үт­те, ул Әл­фи­ягә якын бар­ма­ды,
бәйләнмә­де, читтән генә күзәт­те, ка­ра­шын да бер­кемнән
яшермә­де, күз ка­ра­шы белән иркәлә­де, сөй­де, сок­лан­ды;
аның янын­да һәр миз­гелдән үзенә ләззәт тап­ты. Юлы­на
берәр­се ар­кы­лы чы­га күрмә­сен, ая­ма­я­чак иде.
Әл­фи­я­нең ке­че ма­лае, җай чык­кан са­ен Әмир­җан­ның
ма­ши­на­сы­на уты­рып йө­ри иде. Ба­ла­ның сөе­не­че эченә
сый­мый, аңа ка­рап Әмир­җан сөенә. Бәл­ки шу­шы ба­ла аркы­лы үтеп ке­рер Әл­фия йөрә­генә? Ул аңа шәһәрдән тәм­ле
әй­берләр алып кай­та, утыр­гач, сый­лый, ба­ла сөенә, икен­че
көн­не та­гын ка­чып кы­на яны­на килә. Тик Әл­фия тиз аң­лап
ал­ды егет­нең хәйлә­сен. Ул беркөн­не улы­ның ма­ши­на­дан
төшкә­нен кү­реп кал­ды.
Ма­ши­на­ның ам­бар­га кер­үен күрү белән кар­шы­сы­на
йө­ге­реп чык­ты.
– Төш мон­да, – ди­де ачу белән Әмир­җан­га. Әл­фи­я­нең
ачу­дан күкрәклә­ре бер мен­де, бер төш­те, күзлә­ре ут чәч­те.
Әмир­җан Әл­фи­ядән кү­зен ал­ма­ды, ул ни­дер кыч­кыр­ды,
яна­ды – бер сү­зен дә ишетмә­де, аң­ла­ма­ды. Ул ачу­лан­ганда да шун­дый чибәр, шун­дый сөй­кем­ле иде. Әмир­җан бер
адым ал­га ат­ла­ды да Әл­фи­я­не ко­чак­лап күкрә­генә кыс­ты,
ашык­мый­ча, тат­лы итеп, бө­тен хис-той­гы­ла­ры­на би­ре­леп,
ха­тын­ның иреннә­реннән үп­те. Мо­ны көтмәгән Әл­фия Әмирҗан­ның киң күкрә­генә ке­реп чум­га­нын сиз­ми дә кал­ды. Ул
шун­дый тат­лы, озак итеп үп­те, Әл­фия ка­ры­ша да ал­ма­ды,
ба­шы әйлә­неп кит­те, гәүдә­сен кы­сып тот­кан көч­ле кул­лар­га
буй­сын­ды. Ул бе­рен­че бу­лып аңы­на кил­де: ке­ше күрсә?! Бар
кө­ченә Әмир­җан­ны этеп җибәр­де дә читкә тай­пыл­ды, йө­зе
кып-кы­зыл бул­ды, әйтә­се сү­зен дә оныт­ты, юга­лып кал­ды,
шу­шы кул­лар ас­тын­да гәүдә­се­нең җеб­үенә оял­ды, үз-үзенә
ачуы кил­де, нишләргә бел­мичә Әмир­җан­га ка­ра­ды. Егет аннан көлмә­де, аның күзлә­ре ту­лы сөю һәм ял­ва­ру иде. Әмирҗан Әл­фи­я­нең ни­кадәр наз­га су­са­га­нын аң­ла­ды, та­би­гать үзе­не­кен итә, ан­нан өс­тен бу­лып бул­мый шул. Әмир­җан
олы итеп ачыл­ган яшел күзләрдән ачык ки­тап ке­бек укы­ды.
Мо­ны Әл­фия дә аң­ла­ды, гарьлә­неп то­рып йө­гер­де, үз бүлмәсенә ке­реп биклән­де, бө­тен тә­не кал­ты­ран­ды, би­те ут бу­лып
ян­ды, һич ты­ныч­ла­на ал­ма­ды, үз-үзен кул­га алыр­га ты­рышты. «Юк, ба­ры­бер си­неңчә бул­ма­я­чак», дип пы­шыл­да­ды.

Дәвамы бар.

Зифа Кадырова.