ЯЗМЫШ СЫНАВЫ

Ил­дус үзен Әдилә ал­дын­да ни­чек ак­лар­га да белмә­де,
бер ат­на аның яны­на ба­рыр­га кы­ю­лы­гы җитмә­де, шу­лай да
бер көн­не, ба­рып аң­ла­шыр­га дип, кыз­лар ту­лай то­ра­гы­на
кит­те. Ил­дус Әдилә­нең ише­ген ша­кы­ды, тик ишек­не та­ныш
бул­ма­ган бер кыз ач­ты:
– Әдилә мон­да яшә­ми.
– Ни­чек? Бу аның бүлмә­се бит.
– Аны ту­ган ягы­на кай­тып кит­те, ди­деләр, эшеннән дә
чык­кан, бүтән мон­да килм­әячәк.
Ил­дус­ка бу сүзләр­не ишетү кыш кө­нендә яшен яшьнәү
белән бер бул­ды, Әдилә­не бө­тенләйгә югал­ту хи­се аның канат­ла­рын сын­дыр­ды, ба­шын ас­ка иеп, ки­ре үз то­ра­гы­на кайту­дан баш­ка ча­ра­сы кал­ма­ды. Әдилә­сез шун­дый зур шәһәрдә
ул хә­зер бө­тенләй ял­гыз иде…
Бер­ва­кыт авыл­га кай­тыр­га дип вок­зал­га килгәч, Мө­нирә
белән Ил­дус­ның кар­шы­сы­на Әл­фия белән Та­һир ки­леп басты.
– Килгә­не­гез­не ерак­тан ук кү­реп, сезгә дә ике би­лет алдым, – ди­де Та­һир ел­ма­еп һәм ике би­лет суз­ды.
– Рәхмәт, – ди­де Ил­дус ак­рын гы­на. Ул ин­де ут чә­чеп
тор­ган элек­ке Ил­дус тү­гел иде.
– Әйдә­гез, чы­га­быз, ав­то­бус­ка ча­кы­ра­лар, – ди­де Әлфия. Аның да кор­са­гы хәй­ран зур икән ин­де. Мө­нирә Таһир­га ка­рап то­ра иде: ях­шы ка­ра бү­ре­ге дә, ки­леш­ле итеп
тек­те­релгән ях­шы ту­ны да озын гәүдә­сенә ки­ле­шеп то­ра, ул
та­гын да чибәрләнә төшкән. Ке­ше­не бә­хет чибәр­ли диләр, дөрес­тер шул. Көн­че­лектән Мө­нирә­нең йөрә­ге кы­сып куй­ды,
ка­ра­шын Әл­фи­ягә кү­чер­де: ул да ях­шы бү­рек, ях­шы яка­лы
ма­тур пәлтә кигән, бә­хе­те йө­зенә чык­кан…
Ил­дус бер читкә ки­теп тәмә­ке тарт­ты, бер­кем­не күрә­се
дә, сөйләшә­се дә кил­ми иде. Та­һир аның яны­на әллә ничә
тап­кыр ки­леп сөйлә­шергә итеп ка­ра­ды, Ил­дус кырт кис­те.
Ул әле дә бул­са дус­тын ки­черә ал­мый иде. Ил­дус үзе теләп
ара­лар­ны өз­де. Һәр­кем­нең үз юлы. Мө­нирә­нең дә, алар мәңге дус бу­лып ка­лыр­лар да ара­ла­шып яшәрләр, Та­һир һәр­вакыт күз ал­дын­да бу­лыр, дигән өметлә­ре ак­лан­ма­ды…
* * *
Яз ба­шын­да Әл­фия белән Та­һир­ның ма­лай­ла­ры ту­ды.
Ул җирәнк­әе яны­на иртән чап­ты, кич чап­ты. Бәбәйләгән­че
дә тәрәзә тө­беннән китмә­де. Әл­фи­я­нең һәр су­лы­шын, ыңгы­раш­ка­нын тың­лап тор­ган Та­һир ар­лы-бир­ле йөр­де. Менә
бе­раз­дан Әл­фия, ан­нан ба­ла кыч­кыр­ган та­выш ише­тел­де. Таһир ба­ла та­вы­шын ишеткәч, бермәлгә тын­сыз кал­ды, ан­нан
ура кыч­кы­рыр­га то­тын­ды. Бә­би тап­ты­ру­чы ха­тын сискә­неп
кит­те, тәрәзә бу­е­на кил­де:
– Кит, җүн­сез, ник акы­ра­сың, ко­тым­ны ал­дың бит?!
Бу ирләр ба­ла ту­ган көн­не шыр җүләргә әйләнәләр. – Ул
мо­ңа кү­неккән ин­де, го­ме­ре буе, көн-төн шул бә­хеттән
җүләрләнгән ирләр белән әрепләшә. – Бул­ды, үскә­нем, кайт,
үзең ке­бек кап-ка­ра ма­ла­ең ту­ды, ха­ты­ның да бик әйбәт хис
итә үзен, аңа хә­зер ял кирәк.
Та­һир бү­ген шун­дый бә­хет­ле, аның гел ел­ма­я­сы, бө­тен
галәмгә сөрән са­лып кыч­кы­ра­сы килә: бәләкә­че аңа бү­ген
ма­лай бүләк ит­те, ул бү­ген әти бул­ды! Алар бер-бер­сен өзелеп яра­та­лар, бө­тен ке­ше дә шу­лай яра­ты­шып яши­дер ке­бек
то­е­ла. Шул­чак Ил­дус исенә төш­те, бәл­ки ул да Мө­нирә­не
яра­та баш­ла­ган­дыр, алар­ның да бә­билә­ре бу­лыр­га то­ра иде
бит. Эх, дус­тым, хә­зер яным­да бул­саң­чы, ми­нем шат­лык­ны
ур­так­ла­шыр идең, икәү уты­рып ма­лай тә­пие юар идек…
Та­һир белән Әл­фи­я­нең тор­мы­шы ка­рап туй­мас­лык
иде: ике ел­да ике ко­да ты­рыш­лы­гы белән зур ма­тур өй
җит­кер­деләр, аны Та­һир тө­зегән план белән за­ман­ча итеп
эшлә­деләр, бер дә шәһәр фа­ти­рын­нан ким тү­гел, бик шәп
чык­ты.
Та­һир читтән то­рып инс­ти­тут­ның өч кур­сын бе­тергәч тә
аны баш ме­ха­ник итеп кү­чер­деләр. Әл­фия дә уку­ын тә­мамлап, дип­лом алып кайт­ты, баш хи­сап­чы ярдәм­че­се бу­лып
кон­то­ра­га ур­наш­ты. Ел­лар үтә тор­ды, Та­һир юга­ры бе­лем­ле
бел­геч дигән дип­ло­мын да алып кайт­ты, аны шул ел­ны баш
ин­җе­нер итеп куй­ды­лар, дөнь­я­ла­ры җи­теш, мул һәм ма­тур.
Та­һир Әл­фи­ягә, бер ма­тур җирән кыз алып кай­тыйк ин­де,
дөнь­я­да бездән соң да си­нең ке­бек чибәр кал­сын, дип ял­варды. За­һир ул­ла­ры да бы­ел мәктәпкә ба­ра. Егер­ме ал­ты­сын
ту­тыр­ган Әл­фия әле кыз­лар ке­бек, тик аз­рак та­за­рып кы­на
кит­те. Чибәр­ле­ге ел­дан-ел ар­та гы­на бар­ды. Икен­че ба­ласы­на авыр­га уз­гач, үзеннән үзе канә­гать бу­лып, гел ел­ма­еп
кы­на йөр­де ул.
Ка­ра чу­тыр За­һир ул­ла­ры гел әти­се төс­ле, ма­тур һәм
акыл­лы ба­ла иде, әти­се аның белән ин­де олы­лар­ча сөйләшә.
Әллә шу­ңа, За­һир да яшьтәшлә­ре ара­сын­да үзен олы­лар­ча
то­та.
Әл­фи­я­нең дә бә­би­ли тор­ган кө­не җит­те. Ни хикмәт, тагын бер кап-ка­ра ма­лай ту­ды.
– Эх, әни­се, бер җирән кыз ту­са, шәп бу­ла­сы иде дә,
ярый, мин теләгән кыз­ны алып кайт­мый­ча тук­та­ма­быз әле.
– Әти­се, дө­ре­сен генә әйткәндә, ми­нем бер дә җирән
кыз алып кай­та­сым кил­ми, ка­ра ма­лай­лар ма­тур­рак!
– И, әни­се, ка­ра ма­лай­лар күп бит ул, ә менә ал­тын
баш­лы кыз­лар берәүдә дә юк. Сә­лим ба­бай белә­дер ин­де ул
сер­не, ба­рып со­рап кай­тыр­га кирәк әле.
– Нин­ди сер ту­рын­да сөй­ли­сең, кая ба­ра­сың?
– Ни­чек ко­яш ба­ла­сы та­бар­га икә­нен ачык­лар­га, – дип
көл­де дә Та­һир чы­гып кит­те. Ул Әл­фи­я­сенә аша­ган­да да
ка­рап сок­ла­на, йок­ла­ган­да да; яшел күзләр аны акыл­дан
яз­ды­ра иде. Ике ба­ла ана­сы бул­гач, аңа та­гын да мө­ла­емлык, сөй­кем­ле­лек, та­гын әй­теп-аң­ла­тып бул­мый тор­ган матур­лык­лар өстәл­де. Баш хи­сап­чы пен­си­я­га киткән, Әл­фия
хә­зер аның уры­нын­да эш­ли иде. Кай­бер кат­лау­лы хәлләр
ки­леп чык­са, ире һәр­ва­кыт янын­да бул­ды, ярдәмгә кил­де,
тор­мыш­ның ка­раң­гы як­ла­рын­нан, җил-да­выл­дан бөр­кет
ке­бек сак­ла­ды. Бы­ел өйлә­нешкәннә­ренә ун ел бу­ла, Та­һир
уй­лап-уй­лап йөр­де дә:
– Ка­ра әле, әни­се, бы­ел без­нең юби­лей бит, әллә са­бантуй­да бил­геләп үтә­без­ме? Ал­су апаң­ны да ча­кы­рыйк. Ә менә
Ил­дус белән нишләргә – ул бит без­нең ша­һит, ки­яү еге­те.
Шарт­ла­тып ара­ны өз­де дә куй­ды, ни­чек яшиләр­дер?
– Бик на­чар яшиләр дип ишет­тем, һа­ман шул ту­лай торак­та то­ра­лар, Ил­дус бик ка­ты эчә, ди.
– Аны күрмәгәнгә ин­де, хәт­та са­бан­туй­га да кайт­мый
бит.
– Әллә бер Чал­лы­га бар­гач, ке­реп чы­га­сың­мы соң янына?
– Шәп әйт­тең әле, ун ел бу­е­на бәл­ки үпкә­се дә та­ралган­дыр ин­де.
Та­һир авыл­да аб­руй­лы ке­ше, шу­ңа күрә аның яны­на
ба­ры­сы җы­е­ла, са­бан­туй­лар са­ен класс­таш­лар, дус­лар килә,
өйлә­ре гөрләп то­ра. Алар ара­сын­да Ил­дус­ның бул­ма­вы гы­на
кү­ңел­нең бер поч­ма­гын китә иде. Бүтәннәр Ил­дус ту­рын­да
со­ра­ган са­ен Та­һир үзен ник­тер га­еп­ле тоя иде.
Бер ба­ру­ын­да Та­һир Ил­дус­лар­ның ту­лай то­ра­гы­на сугы­ла­сы ит­те. Ка­раң­гы ко­ри­дор буй­лап ту­гы­зын­чы бүлмә­не
эзләп тап­ты да ише­ген ша­кы­ды.
– Ачык, кем ан­да ишек ша­кып то­ра?
Та­һир ишек­не ачып бе­раз ка­рап тор­ды да ал­га ат­ла­ды,
бүлмәдә­ге кү­ре­неш аның ушын ал­ды. Кеч­кенә бүлмә, ике
ти­мер кой­ка, өс­тендә нин­ди төстә икә­не дә аң­ла­шыл­мый
тор­ган ала­ма җәймәләр, бер поч­мак­та өстәл, ан­да шешә һәм
кат­кан ипи сы­нык­ла­ры; идән ур­та­сын­да ба­ла ко­ляс­ка­сы, ан­
да гәүдә­сен дә то­та ал­ма­ган га­рип ба­ла. Ала­ма күлмәк һәм
ер­тык три­ко кигән, са­кал-мы­ек бас­кан Ил­дус ко­ляс­ка­да­гы
ба­ла­ны аша­тып ма­та­ша. Алар бер-бер­сенә ислә­ре ки­теп карап тор­ды­лар. Та­һир ише­ген дә ябар­га оны­тып, бас­кан җирендә ка­тып кал­ган иде. Аны та­ны­гач, Ил­дус­ның ку­лын­да­гы
тә­линкә­се тө­шеп китә яз­ды, Та­һир­дан кү­зен ал­мый ап­ты­рап
то­рып бас­ты. Ба­ла әллә чит ке­ше­не кү­реп, әллә ашар­га сорап, кыр­гый та­выш­лар чы­га­рып кыч­кыр­ды. Ил­дус ки­ре ба­ла
ал­ды­на чүгәлә­де.
– Чү, улым, ку­рык­ма, мә, – дип ба­ла­ның авы­зы­на бот­ка
ту­тыр­ды, аның яр­ты­сы кер­де, яр­ты­сы тыш­ка ак­ты. Та­һир
ак­рын гы­на ише­ген яп­ты да уты­рыр­га урын эзләп тирә-ягына ка­ран­ды.
– Без­нең урын­дык юк, – ди­де Ил­дус ко­ры гы­на. Бүлмәдә
фә­кыйрь­лек һәм пыч­рак­лык, бо­рын­ны ярып си­дек исе килә,
шу­лай да Та­һир бо­лай гы­на чы­гып китәргә җы­ен­ма­ды, арлы-бир­ле ка­ран­ды да урын­дык ише бер ва­тык нәрсә та­бып,
өстәл кы­ры­е­на утыр­ды. Ил­дус­ны Та­һир­ның күз ка­ра­шы
көй­дер­де, чы­гып китәргә җы­ен­ма­вын белгәч, Та­һир­га ка­рамый гы­на:
– Нәрсә, кы­зык­мы, мон­дый ба­ла һәм мон­дый тор­мыш
күргә­нең юк бит си­нең. Хо­дай берәүгә прән­нек, берәүгә ачы
әрем аша­та, үзеңә прән­нек эләккәнгә сөен.
– Ил­дус, бу кы­зык тү­гел, кыз­га­ныч бу. Мо­ны кү­рер­мен
дип ба­шы­ма да ки­термә­дем. Әйдә, ирләрчә, дус­лар­ча бер
уты­рып, ях­шы­лап сөйлә­шик, мин мон­нан ба­ры­бер бо­лай
гы­на кит­мим.
– Бо­лай да ба­шым чат­ный, си­нең жәллә­веңнән генә бу
тор­мыш үзгәрм­әячәк, һәр­кем­нең үз йө­ге,үз юлы.
– Юк, дус­тым, йөк­не дә бергәләп тар­тыр­га бу­ла. Дө­рес,
ми­нем бө­тен нәрсәм дә бар, га­иләм, ба­ла­ла­рым, өем, эшем,
мал-мөлкә­тем. Тик ми­ңа, белә­сең­ме, нәрсә җит­ми? Син,
дус­тым. Ун ел бу­е­на без­нең дус­лык­ны са­гы­нып яшә­дем,
шат­лык­ла­рым­ны ур­так­ла­шыр­га син җитмә­дең, ә си­нең кайгы­ла­рың­ны ур­так­ла­шыр­га мин җитмәгән­мен. Мин си­нең
тор­мы­шың­ның бо­лай икә­нен белмә­дем, га­фу ит, дус­тым.
Әйдә, син бу өстә­лең­не җы­еш­тыр, чәй куй, мин ки­беткә
чы­гып керәм, ба­шың­ны да юнә­тик, бер уты­рып сөйлә­шик,
ки­леш­тек­ме? – дип, Та­һир Ил­дус­ның иңенә ку­лын сал­ды.
Ул аның ку­лын этмә­де, бу ин­де дус­ла­шу­га бер адым дигән
сүз иде.

Зифа Кадырова.

Дәвамы бар