Ә кулыңда синең сирень иде

ИЛЛЕ БИШЕНЧЕ БҮЛЕК

Кызлар югалып калмыйлар, аларда без -ирләр белмәгән ниндидер бер көч бар.Алар безнең хыянәткә үч итеп,өр яңа баштан яши башлыйлар димме соң?-дип уйлануын дәвам итте генерал. Гүзәл дә әнә, мине башкага өйләнде дип, елап ятмады.Киресенчә тырышып укып, районда прокурор хәзер.Ә миңа кияүгә чыккан булса, бу уңышларга ирешмәгән дә булыр иде әле. Шәһәрдән шәһәргә күчеп йөрү җиңел түгел.А хатын үзе дә хәрби булгач, мине аңлап яшәде. Бәлки Альбина да, атаклы бер хирург булып куяр.Яңалыгында авыр инде ул, билгеле.Тик менә, Айрат үзе ничек күтәрер бу хәбәрне.Каян килеп сеңлесенә гашыйк булган бу чёрт малай.Дааа, даа..Менә утыр хәзер уйланып....Ярар, авыр булса була инде, күрә торып сеңлесенә өйләндереп булмый бит.Соңыннан соң булуы бар.Наверно хатны иртәгә бирәсе булыр...Сузып йөрүдән файда юк..
Әнә шулай хәйран гына үзе белән үзе сөйләшеп утырды Булатов.
Аның уйларын ишек шакыган тавыш бүлдерде.Керегез, диде ул, ке-ре-гез.Ә ишек төбендә , бирәм дигән колына чыгарып куйган юлына дигәндәй, генералга елмаеп, Айрат үзе басып тора иде.Иптәш генерал ,теге Сорокин буенча иде бу.Менә ,рапорт язган идем дип, язылган кәгазь битен ипләп кенә өстәленә куйды.
Һәм үзе шунда өстәлдә яткан хатларны күреп:Сезгә дә хатлар язалармы әллә иптәш генерал, авылдан әниегездәндер инде?.Ә мин менә Альбинадан кайчаннан бирле хат көтәм, ул гына язарга уйламый, дип авыр сулады.
Юук, Айрат, бу хат миңа түгел.Мин үзем синең янга керергә тора идем әле.Бу сиңа адресланган хат, дип, барлык ирлек көчен йодрыклап, хатны егеткә сузды генерал.
Миңааа?Кызык , үзе Альбинадан , ә язуы аныкы түгел, дип куркып кына хатны алып, кесәсенә тыгам дигәндә генә, генерал Айратка карап:
Айрат, минем эшләр күп әле, мин тоткарланам, диде.Бар син дә , әнә ял бүлмәсенә кереп , иркенләп укы хатыңны .Нинди яңалыклар бар, серләшеп алырбыз.Минем дә яшь чаклар бар иде бит энем.Авылда яратып йөргән кызым да калды.
Ә нәрсә ,сезне көтмәдеме?
Юк , Айрат, үзе бер китап ул минем тормыш.Син укыганчы мин язу сызуны бетерәм.Үземнең историяне дә сөйләп алырмын яме.Бар әйдә, бар, бар.Рәхәтләнеп хатыңны укы , дип ишеккә ымлады генерал.
Айрат хатны тотып, дулкынланып,эчке бүлмәгә кереп китүгә, тынып калды ул.Билгеле ,эш турында уйлый алмады инде.Айрат нишләр, нишләәәр?дип, бармакларын яшел бәрхет белән тышланган өстәлендә биетте генерал.Кызганыч, нинди матур пар була алырлар иде.Абый сеңел, абый сеңел дип кабатлады ул, иреннәрен тешләп.Ә минутлар әкренләп вакытны саный.Әнә биш минут, ун, егерме...Генерал борчылып, минут саен сәгать телләренә карады.
Ишек ягына карап карап та Айрат күренмәгәч, түзмәде Булатов. -Болай булмый, нәрсә булмас дип, ял бүлмәсенең ишеген ачты.
Башын кулларына куеп,йөз түбән тын гына сулкылдаган Айратны күреп, йөрәге өзелеп төшкәндәй булды генералның.Бер мизгелгә бөтен җаны язгы ташудай актарылды.Күпне күргән күзләренә яшь тулды.
Ничек болай була инде, иптәш генерал?диде Айрат, башын күтәрми генә.Миңа бит аннан башка беркем дә кирәк түгел.Үземне хәтерли башлаганнан бирле аны гына яратам бит мин.Аныы!Ә ул? Гафу ит , мин башканы яратаммы?
Бәлки язуы аныкы булмагач, кемдер көнләшеп язганнардыр, ә Айрат ?дигән булды Булатов, ни әйтергә дә белмичә.Хатны Зилә язганны бик яхшы белсә дә, башка сүзләр тапмады ул.
Әйеее, язуын башка язган.Иптәш кызы.Ә имзасы аныкы , менә бит..
Мин бер имза да күрмим бит Айрат, диде генерал хатның ахыргы юлларына күз атып.Нинди имза дисең соң син?
Имза дип, имза да түгел инде ул.Менә шушы сүзләрне әйтәм мин.Ә кулыңда синең сирень иде.
Матур, нинди авыл баласы яратмасын ди инде ул сирень,шомыртларны.
Ә ул безнең үзенә күрә пароль дә иде әле.Икебездән башка бер кем дә, хәттә әниләр дә белми.Бары Альбина һәм мин.Хатка кеше ышанмаслык нәрсәләр язылса да, шушы сүзләрне күрсәк ,димәк ышанырга була.Без икебез шулай карар кылган идек.
Даа, партизаннар.Ә кулыңда синең сирень идеее..
Ничек алай уйлап таптыгыз инде?
Айрат шул елларга кайтып, елмаеп куйды.Күзләрендә очкын кабынгандай булды.Ничекме?диде ул, тәрәзәгә карап.Әйтерсең лә тәрәзәдән, урам аркылы гына сөйгәненең өйләре күренә.Мин аңа беренче тапкыр ап-ак сиреньнәр өздем, ә бирергә ничектер каушап,артка яшергән идем.Ә ул хетри күреп алган бит.Шунда көлә-көлә:Ә кулыңда синең сирень.дип, колагыма пышылдады.Аның ул вакыттагы кайнар сулышын әле һаман да тоям мин, иптәш генерал.Менә шул сүзләр гомерлеккә бәйләнеп калды да инде..
Айратның бераз тынычланганын күреп, генералның әченә җылы йөгерде.Сөйләштерегә кирәк егетне, ничек булса да сөйләштерәсе, дип уйлады ул.
Значит бу хат чынлап та Альбинадан инде, ә Айрат диде ул, аталарча борчылып.
Әйе, безнең сүзләр булмаса ышанмас идем.Ә болаай.Иптәш генерал бу безнең җиде буынга төшкән ниндидер каргыштыр.
Генерал куркып Айратка карады.Нинди каргыш булсын, улым.Димәк аның яратуы чын булмаган.Янында гел син булгач, яратам дип уйлагандыр инде.Ә менә хәзер, башканы очраткач, ялгышканын аңлагандыр.
Юук, кемнеңдер каргышымы, рәнҗешме .Әйе,нәрсәдер бар монда.Башта минем бабай аның әбисен-Фәгыйләттәйне өзелеп яраткан.В итоге әбине урлаганнармы, бозганнармы , алар аерылган.Аннары әти аның әнисенә гашыйк булып , матур гына йөргәндә, Сания апа Камил абыйга кияүгә чыгып куйган.Ә хәзер өченче буын, без.Ничә ел гашыйк булып йөргәннән соң.Я, генерал, сез ни диярсез?Тора торып , безнең туасы балаларны да шундый язмыш көтми дип, кем гарантия бирә.
Мин берни дә белми идем шул, Айрат.Димәк ..
Әйе, иптәш генерал.Фәгыйлә әби әле һаманда, безнең кечкенә иске өйгә карап бабайны юксынып яши.Бабай да шулай ук.Менә хәзер , бабай урынына мин калам .Йөрәгемә кадалган сөю инәләре гомер буе чәнчеп торыр инде.
Айрат ,тыңла әле мине дип, генерал үз тормышын сөйләп китте.Бала-чак дусларын да искә алды ул.Яратып йөргән кызларын да.Хәзерге тормышын да җылы итеп кенә искә алды.Менә шулай улым,авылга кайтканда ,Гүзәлемне читтән генә булса да,бер күрергә дип кайтам хәзер мин дә. Ул беренче саф сөюләр онытылмый икән ул.Ләкин аның белән генә дөнья әйләнүдән туктамый бит .Яшәргә кирәк .Альбина үзенә тиешле парын очраткан икән , син дә сөен генә.Чөнки аның сөюе чын сөю булмаган.Көннәрдән бер көнне әйтер иде бит барыбер.
Иптәш генерал, аның өчен чынмы, юкмы, миңа аннан башка бер кыз да кирәк түгел.Ничек була инде ул?Ничә еллар бит.Ул да , сине генә яратам дип йөрде.Нәрсәгә кирәк булган инде бу сиреннәр.
Әйее, Айрат, язмыш дигән сүз турында ишеткәнең бармы синең?Язмыш, язмышлар...
Сезгә дә шулай язган ,дисезме инде.Мин җүләр, бу яшькә кадәрле бер кызга , хәттә күтәрелеп тә карамадым бит.
Онытыла инде ул, Айрат.Әкренләп төсләр уңган кебек, яратып йөргән кызлар да, кадерле бер истәлек кенә булып калалар.Ә бәлки ялгышамдыр да.Әнә бит, күпме еллар узган, авылым кызын сагынып искә алып утырам бит әле мин дә.
Яраткан кызыгыз сезне ташламаган бит.Минем хисләр сезгә таныш түгел шул, иптәш генерал.
Ии, Айрат кем ташлаганы мөһим түгел бит, улмы..минме..Икебез ике ярда шул, без дә.Ә бергә булган булсак? Кем белә, бәлки күптән аерылган да булыр идек.Ул да шундый үрләргә менеп, яраткан эшендә эшли алмаган булыр иде.
Яныңда яраткан кешең булмагач , нәрсәгә ди инде бу эшләр?Гүзәл апаның да йөрәкләре өзгәләнмәгән дисезме?Бәлки әле һаман да сезне яратып көтәдер ул.
Сөйләнеп утырам инде мин Айрат.Шулай ,син дөрес әйтәсең.Беренче мәхәббәт.беренче инде .Онытылмый икән ул.Мине хатыным белән күргәч , Гүзәлнең сораулы карашы гомеремдә дә онытылмый.Ну нишлисең , шулай килеп чыкты инде.Син дә очратырсың әле бер матур җәбрине, дип елмайды генерал.
Юуук, аллам сакласын.Альбинадан башка бер кем дә кирәк түгел ,иптәш генерал.
Ә Алиса-министр кызы? Синең өчен үлеп тора бит.Бик матур да.
Юк ла инде.Алисә кебекләр миңа совсем да ошамыйлар.Альбинаны бер күрсәтер идем, мин сезгә.Ярар,аның башкага күзе төшсен ди.Ләкин ул да мине оныта алмаячак.Безнең мәһәббәт чын ул.Ә менә хәзергесе?Точно беләм, җаным тәнем белән сизәм, аның башкага гашыйк булуы, вакытлыча гына.Без барыбер бергә булачакбыз.
Икенче берәүгә гашыйк булып куйсаң әле, ә Айрат.Үзең дә ярый әле Альбина ташлаган, дип сөенерсең.Ә Альбинаңа ирек бир.Үзе сайласын, аңа кем кирәк.
Иптәш генерал, бәлки өйгә кайтып килергәдер, рөхсәт бирегез әле.Хет өч көнгә?..

ИЛЛЕ АЛТЫНЧЫ БҮЛЕК

Бәлки, Альбина белән күзгә күз карашып сөйләшергә кирәктер,иптәш генерал ?Ни әйтерсез, мин үзем хәзер хәтта уйларлык хәлдә дә түгел.
Эх Айрат, Айрат..Хезмәт итү чорында, шушы мәхәббәт аркасында, күпне күрдем инде мин.Йөргән кызлары ташлагач, үзенә кул салган егетләр дә булды хәттә.Алла сакласын.Син кайтып кына нәрсә үзгәрер, дип беләсең инде?Яратудан туктаган икән,син ялынып ялварып кына кире уйламас бит Альбинаң да.
Беләәәм , дөрес әйтәсез.Ләкин нигәдер ышанмыйм ..Йөрәгем ышанмый.Шулай да, иптәш генерал, хет ике көнгә , ә?
Юк, Айрат, юук ,булмый.Бик теләсәм дә, армия есть армия.Плановый тикшерү көтәбез бит.Мине дөрес аңламаслар.Тем более Сорокин буенча да киләчәкләр.
Аптырап әйтәм инде , гафу итегез.Әйе, армия кунак түгел икәнен яхшы беләм.
Ә менә көзгә таба, Альбинаң Казанга укырга киткәнче җибәрәм мин сине.Ике көнгә генә түгел, бер атна ял итеп килерсең.
.Рәхмәт, иптәш генерал .Менә шулаай...Очып барганда, Альбинаның аткан угы бәреп төшерде бит әле.Ничек дальше яшәргә, нәрсәгә өметләнергә.
Ничек яшәргәме?Ничек яшәдең , шулай яшәргә инде, Айрат.Сине бар да хөрмәт итәләр, дусларың күп.Ә йөрәк яралары ?..төзәлә ул, төзәлә улым.Альбинаң да качып -посып йөрмәгән , молодец дөресен язган.Ул башканы ярата алган икән, димәк син дә үзеңә тиңне табарсың.Бирешмә давай,туеңда дөңгертәтеп бииселәр бар әле Алла боерса.
Белмиим, иптәш генерал.Белмим.Тиз генә булыр микән инде ул туйлар.Бәлки миңа контракт белән калыргадыр.Бер биш елгамы шунда.Анда кайтып Альбиналарның өенә карап утырасым килми инде хәзер.
Ә нигә?Бик яхшы булыр.Минем дә отставкага шул биш-алты ел калып бара.Бергә хезмәт итәрбез.Ә соңыннан дөнья үзе күрсәтер.
Син Айрат ,главный үзеңә бикләнмә.Егетләргә дә сиздереп торма.Давай , выше нос.Ә мин сине поддержать итәрмен.Кызлар ташлаган егетләр син генә түгел бит.Мәхәббәте сүрелгән икән, нишләрсең Айрат, берни дә эшләп булмый.
Шулаен шулай да,, ничектер көтмәгәндәрәк булды әле бу.Ярый әле хатны сез бирдегез.Башымны кая алып качарга да белмәс идем.Кеп-кечкенәдән бергә идек бит без.Миңа бик авыр иптәш генерал,авыыр.Сүз белән генә аңлатырлык та түгел.Тагын бер кат рәхмәт сезгә.Ярый,мин әле госпитальга керәм хәзер.
Давай Айрат, бирешәсе түгел.Частьтә дә нинди матур, акыллы кызлар бар.Берәрсенә күз төшерерсең әле.Ә Ахунычның кызына килгәндә, миңа да андый бәйләнчек кызлар ошамый.Ә син лаборатория начальнигы Розалина белән танышмы?То же бик акыллы кыз минемчә.
Әйе, беренче көннән үк таныш мин Розалина белән.Шундый сөйкемле кыз.Фамилиясе генә истә калмый.
Штернмы?дип елмайды генерал, минем истә кала.Штерн ул звезда, йолдыз безнеңчә.Еврей фамилиясе ул.
Значит ире еврей?Мин аны кияүдә дип уйламадым да.Япь-яшь бит әле ул, диде Айрат кызны күз алдына китереп.
Юк инде Айрат, кияүдә түгел әле Розалина.Бабай фамилия югалмасын дигәч, кече кызга аның фамилиясен бирдек.Олысы Булатова.
Иптәш генераал, дип Айрат шаккатып генералга карады.Димәк ул сезнең кыз? Мин уйламадым да.Ул бит үзен бик гади тота.Генерал кызларын мин башкача күз алдына китергән идем.Дааа..
Әйе, акыллы алар минем.Генерал дигәч тә без кем инде?Сезнең кебек үк хезмәт итүче солдатлар.Мин әле үзем дә, кайчак генерал икәнемне онытып җибәрәм, дип рәхәтләнеп көлеп җибәрде Булатов.
Вәт Розалинаны син аны, ә?Тешен дә агартмый бит.Генерал кызыы..
Менә хәзер белдең инде.Розалина минем кыз.Ә син дустымның таныш егете.Син берүк мине дөрес аңла, Айрат.Мин аңа кара ,дип әйтмим, дусларча аралашырга дим.Ә армиядә якын дуслар бик кирәк ул.
Әлбәттә , иптәш генерал, әлбәттә.Без Розалина белән дуслашып беттек инде.Вот жукны син аны, ике айлап сөйләшеп, көлешеп йөрибез, ни ул үзе әйтми, ни башкалар.
Айрат тынычланып, һәрхәлдә генералга шулай тоелды, ишеккә таба атлады.Ләкин моның тыштан гына шулай икәнлеген чамалады генерал.Беренче мәхәббәтнең гомер буена онытылмаганын ул үзе дә бик яхшы белә.
Давай Айрат, сау бул.Бары сабырлык телим сиңа, диде генерал кулын сузып.Аек акыл.
Сау булыгыз, диде Айрат та
, күзләрен яшерергә теләп.Һәм хатны кулында әйләндергәләп чыгып китте.
Сау бул Айрат, сааау бул.Сөйгән ярыңны югалту ачы газаптыр шул.Әнә бит ,шушы ук үзәкләргә үтәрлек тирән сагышлы, башкалар аңламаган мең сораулы карашны Гүзәлнең күзләрендә дә күргән идем бит .Ул да шулай газап утларында янган димәк, ә мин? Яшьлек җүләрлеге белән берни дә аңламаганмын.Яшьлек , яшьлектер инде шул.Уйлап карасаң, сплош ялгышлардан тора икән ул.Төзәтергә дә соң, үкенеп тә файда юк инде хәзер.
Әнә бит, Зиләнең бер ялгышы аркасында , хәзер Айратның җаны ничек өзгәләнә.Ә Альбина нишләр?
Генерал өстәлендә яткан икенче хатны ачып та тормыйча, иреннәре белән генә төкерекләп ябыштырды да, үзләренең почта бүлегенә китте.
Бәлки кайчан да булса, дөреслек калкып чыгар.Менә шул вакытта гафу итәрсез мине балалар , дип уйлады ул.Вәәт син бу хатын-кызны ә? Рәис тә Айратны минем малай дип йөри инде.
Әнә шулай Зиләнең тозагына эләгеп , аның ялган тулы хатын Альбинага юллаганын сизми дә калды генерал.Эшен бетереп, уйлана-уйлана әкрен генә өенә атлады ул.
Айратның гына бүлмәсенә кайтып керәсе килмәде. Ап -ак халатын киеп, врач кабинетына кереп утырды.Дусларының нидер әйтүләрен дә ишетмәде ул.Көлешкәннәрен дә күрмәде.Ә кулыңда синең сирень иде..Эх , Альбина, ниләр эшләдең син.Димәк Вальмирны да күптән яратып йөргәнсең.Дуслар гына дигән булдың бит әле.Шул вакытларда ук әйткән булсаң, бәлки уку белән онытылып та торган булыр идем.Ярар, мин бәхетемне җимереп бәхетле бул инде.Ә мин барыбер сине яратудан туктамам.Яратырмын да, көтәрмен дә.Безнең сөю ,янып атылырга, йолдыз түгел ул.Син теләсә нишлә, мин генә сине оныта алмам.Ирексездән яшьләнгән күзләрен сөртеп , Айрат тын гына документларын барлый башлады.
Белсә иде ул, Альбинасының хатлар көтеп урамнан кермәгәнен.Күз яшьләренә чыланып, озын озын төннәрне үткәргәнен белсә иде Айрат.Бернигә карамыйча, йөз төрле юл табып сөйгәне янына очар иде лә.Ләкин ,кызганычка каршы ни генерал , ни Айрат үзе, министр кызы белән әнисе корган ялганны фаш итә алмадылар.
Айрат баш аягы белән эшкә чумды.Бераз тынычлана төшкән кебек тоелса да,онытылып сөйгәненә хат язган вакытлары күп булды әле аның.Менә шул хатларының берсен генә булса да салып караган булса?Кем белә, бәлки Альбинасына килеп тә җиткән булыр иде.Юк шул , уйламады, бары язган берсен кадерләп тумбочкасына җыя барды.Сөйгәненә әйтәсе килгән сүзләрен, уй кичерешләрен шул ак дәфтәр битенә төшерде ул, онытылмас истәлекләр дә шул битләргә күчте.
Альбина үзе дә өзгәләнеп язды ул хатларны.Күз яшенә манчылган шушы ак дәфтәр битләрен күрсә, Айрат бәлки ялгышканын, кемдер алар арасына елан булып кергәнен аңлар иде лә. Ләкин хатлар гына генерал бүлмәсендә кала бирделәр.
Эх, сеңлем, сеңлем!Хатлар язып минем күңелне дә яралама инде син, дия иде генерал.Абыең икәнен белмисең бит.Зинһар оныт,оныт Айратны. Бәлки , менә бу соңгы хатны алгач, горурлыгың җиңеп чыгар.Һәр хәлдә мин шуңа өметләнәм.
Һәм дөрестән дә,бу хатны алды Альбина.Әле ачып та тормыйча , күкрәгенә кысып дәү әнисе янына атылды.Дәү әнии!Ничә атна көтә торгач, язды бит сөйгәнем хатын, диде ул.Һәм сөенечтән бәреп чыккан энҗедәй күз яшьләрен сөртеп , бүлмәсенә кереп китте .Хәзер сиңа да сөйләрмен ,дәү әни, хәәәзер.. .

Дәвамы бар.

(Альфира Кадырова-Гайфутдинова)