Ә кулыңда синең сирень иде

ИЛЛЕ ӨЧЕНЧЕ БҮЛЕК

Әйдә Алиса, ятыйк булмаса, диде Зилә. Соң да инде, бераз ардырган да.Эх, менә хәзер барыбызда өйдә булсаак. Ахуныч белән Рәис тә гапләшергә сүз табарлар иде. Әниең белән без дә, сүзгә кесәгә кермәс идек. Алла сакласын инде , ул тирес кортлары белән нәрсәләр сөйләшерсең, белмим. Сыер, бозаулар, печән, силос турында сөйләшсәң генә инде.
Алар белән политика сөйләшеп утырмассыз инде, Зилә апа дип чыкылдады Алисә.Рәис абый белән әти очрашсалар, сөйләшеп сүзләре бетми шул.Әни белән ял йортларына да йөрер идегез...
Әй, кызыым, шәп булыр иде ләәә, сездән тора инде хәзер.Алла кушып , дуслашып китсәгез.Алга таба күз күрер иде инде.
Айрат кына , Альбинасын тиз генә оныта алмас дип беләм.Ну барыбер ,мин аны бүтән кешегә бирмим инде.Зилә апа, мин аңа бер күрүдә гашыйк булдым.Бигрәк матур уул.Ә күзләреее? Шундый матур, акыллыы.
Әйе, Алисә, улым акыллы да, матур да.Чиләгенә күрә капкачы дигәндәй.Чиләге матур булгач, капкачы да матур кирәк инде.
Ии, Зилә апа, бигрәк хетри инде сез.Әллә нинди кызык сүзләр беләсез.Сезнең белән шундый күңелле.Менә шулай рәхәтләнеп яшәп ятар идек, әйеме.Айратны да , әти сөйләшеп ,зур урынга куяр иде.
Шуңа дип тырышып йөрим бит инде, Алисәәә.Мине нәрсәгә йөри дип беләсееең.Шул сары чыпчыкка өйләнсә, үзе дә чыпчыкка әйләнеп, гомер буе терапи бүлмәсендә утырачак бит улым.
Өйләнми Зилә апа, өйләнми.Менә күрерсең.Айрат бик гордый ул, Альбина исеменнән теге хатны алсамы, аңа үч итеп булса да, миңа да өйләнәячәк.Ул вакытта без аны ычкындырмыйбыз инде.
Ярар, матурым, шулай булыр әле может,әйдә ятыйк.Тыныч төннәр.
Шулай диде дә ,Зилә үзе әкрен генә тәрәзә каршына килеп басты.Әнә баганада прожекторлар кабынган.Арлы -бирле йөргән дежур солдатларның шәүләләре, туктасалар туктап, йөрсәләр йөреп үзләрен озатып йөри.Яктылык җитмәгән җирләрдән төшкән биек агач шәүләләре ,күңелләргә бер шом салып, шул солдатларга үрелә сыман тоела.Киноларда гына күргән казармалар өстендә төрле сурәтләргә кереп ,кара болытлар йөзә. Ерактааа еракта яшен камчылары ялтырый...
-Ии, язмышлар диген.Адәм баласын кайларга гына китереп атмый икән ул ,дип уйга калды Зилә.Кем уйлаган, бердәнбер баламның бәхете өчен көрәшеп, шушындый юлга басармын дип.Улыым, улым.Кая чаба бу еллар? Ярты гомер юлын узганмын ,уйлап карасам яшәгән дә түгел кебек бит әле.Зилә авыр сулап, кара көрән төстәге авыр штораны тартып, урынына барып ятты.Мес мес килеп йокыга киткән Алисә ягына карап карап алса да, караңгылыктан башка берни күрмәде Зилә.
-Альбинадан аерып дөрес әшлимдер инде?Сания кызы булуы өстенә, профессиясе дә бит әле, ирләр эше, дип үзенең ни кылганнарын күз алдыннан үткәрде ул.Теләсә нинди вакытта килеп алырлар, бәйрәме бәйрәм, ялы ял булмас.Әнә шушындый курчактай хатыныңның кочагында йокы туйдырып, эшеңә чыгып китү түгел индеее....Их, улым, улым,генерал биргән хатыңны алгач, бер кат авыр булыр инде.Аңлыйм..Аның каравы соңыннан миңа рәхмәтләр укырсың.Ә Альбинаң шул хирургка кияүгә чыгып , күчеп китәр инде ул.Шулай гына булсын инде, күз көеге булып йөргәнчее..
Уйланып ята торгач, елмаеп йокыга китте Зилә.Ләкин төшендә, Фәгыйлә әбинең йодрыклар күрсәтеп,нидер әйткәнен күреп, саташкалап алды да:Конечно, Фәгыйлә әбинең дә улымны ычкындырасы килми дип, уйланып, кабат күзләрен йомды. ..
Иртән, чәйнек сызгырганга уянып,күзләрен ачса,кухняда йөргән улын күреп елмаеп куйды Зилә.Мыштым гына торып, кичтән япкан штораны тартып , тәрәзәгә күз салды.Кичтән шомлы булып күренгән шәүләләр кояш нурында эреп юкка чыкканнар, баш эченә эленеп торган кара болытларны да зәңгәрсу болытлар алыштырган.Ә кояш нурыыы..Болай да шат күңелләрне кытыклап,елмаерга, көләргә мәҗбүр итә.
Улының әниии,әни, дип пышылдаган тавышына сөенеп , аңа таба борылды Зилә.Әйдә кил, диде Айрат ,кулы белән генә ишарәләп.Уятмасам, йоклап ятар идегезме, рәхәтләнеп ...
Ии, әниии, бүген китәсез дә инде, диде ул, Зиләне кочаклап.Яраар, дүрт ай ике ел түгел инде, узар.Зато аннары, тыныч күңел белән рәхәтләнеп яшәрбез.Әнии , кара әле,диде Айрат, Алисәне уятмаска тырышып.Менә бу хатымны Альбинага бирерсең әле, пожалуйста.Ике атналап хаты килми, аптырадым, ни уйларга да белмим.
Бирермен улым, бирермеен.Ләкин ул гына сөенерме, менә ансы вопрос.Шул Вальмир белән бөтерелә дим бит.
Белмим әни, ышанмыйм дисәм, үзем дә күргәли идем.Көнләшеп, йоклый алмый яткан төннәрем күп булды.Әйе, ышанам дисәм, йөрәгем ышанмый.Ну әни, тыңла әле мине диде Айрат, әкрен генә кухня ишеген ябып.Мине бу Алисага якынайтырга маташма яме.Яратмыйм мин аны..
Ярар , Айрат, ярар.Бу кадәрле кире булсаң, булырсың икән.Кемдер хыялланып , шул кызны төшләрендә күрә, син кирлемән, язмыш сузган бәхетеңне кире кагасың.Үкенерсең әле, мондый матур, акыллы кызны белмим, каян табарсың дальше.Рәхәтләнеп, күкрәк киереп министр кияве булып йөрмәскә.
Әнии, син мин әйткәнне ишетмисеңме соң?Колагыңа карлыган яфрагы тыктың что ли? Кем кирлемәндер әле монда?Әле ярый, Ахунычны ияртмәгәнсез,ансы бөтенләй өйләндереп китәр иде тәки.Миннән сорап та тормыйсыз бит, ә?Син кайчан "юк"дигән сүзне дөрес кабул итә башлыйсың?Миңа Алисә кебек кызлар ошамый.Альбинадан йөз тапкыр матур булсалар да о-ша-мый.
Уух, нишләтәсе сине!Миңа Альбинаң кебекләр ошамый.Нәрсә, сугышыйкмы хәзер.Үз бәхетеңнән үзең качасың, үкенерсең әле.
Карарбыз әни, карарбыз.Кем үкенер.Тормыш үзе күрсәтә ул.Әйдә чәй эчик.Башка темага сөйләшик әле , яме әни.Әгәр дә, мәгәр Альбинадан , мин башканы ярата башладым дигән хат алсам, карарбыз.
Ярар Айрат.Все, все поняла.Утыр әйдә, чәй ясыйм.Алисәне генә уятыйм да, дип кухнядан гына кызга кычкырды Зилә.Аргандыр инде, кичә сөйләшеп ятып соң ятылды.
Ә Альбина менә әни, иртәнге өчтә ятса, алтыда тора да.Болай йоклап ятуны гүпчим белми ул.
Кичке алтыдамы дип, көлде Зилә.Җитәр әйдә, башымны катырма.Аша, әнә чәеңне эч.
-И улым,улым сине күрергә килгәндә бик сөенеп килгән идем.Ә хәзер инде уже кайтыр сәгатъ тә якынлаша, өйләр дә синнән башка буш шикелле.
Тиздән кайтып җитәрмен әни, Алла бирса.Сизелмичә дә уза ул көннәр.Яңа килгән кебек идем бит әле, ике ае узып та бара.Тәҗрибә дә туплыйм.Монда врачлар бик күп беләләр, военный врачлар шундый булырга тиештер инде.
Үзем дә улым, шуны уйлап яттым әле.Әле генә сабый идееең, хәзер кара инде.Чын ир.
-Айрат, Алисә килгәнче әйтим әле, Альбинадан отказ алсаң, зинһар бирешә күрмә улым.Муеныңа асылынырга әзер торган әллә нинди матур кызлар бар.Сания әтиеңне ташлагач , югалып калмады әнә.Менә, нинди матур итеп яшибез ..
Әниии, поезд алдыннан йөгермә әле, яме.Кайгырма, миндә бабай каны ага.Шулай була калса,димәк бу безнең җиде буынга язылган.Тора торып минем малай да Альбинаның кызы белән йөри башласааа....Ой яй, уйларга да куркам.
Әллә шундый матур егетләр дә курка инде?дип,минут эчендә үзен тәртипкә китергән Алисә дә, Айрат янына килеп утырды.Курыкма матурым, без сине обидага бирмибез , әйе бит Зилә апа, дип Айратның башын сыйпагандай итте.
Айрат нидер әйтергә теләгән иде, елмаеп утырган әнисен күреп туктап калды.Фәгыйлә әбисе яшьтән өйрәткәнчә, сабыр Айрат, сабыр рахман, диде ул эчтән генә.Бүген китә бит, түз.
Бер кат чәйләр эчеп алганнан соң, Зилә үзен рәткә китерде дә,сумкасын кулына алып генерал янына җыенды.Улым, мин Булатов янына барып , рәхмәт әйтеп килим әле.Аңа дигән күчтәнәчләремне дә бирмәгәнмен бит.Аннары шоферы ничәләрдә алып барып куя, ансын да белешәсе булыр.Алисә өстәл өстен җыештырып куй инде яме, дип чыгып китте.
Әйтмәсәң дә була инде, Зилә апааа.Хәзер дип, Алисә эшкә тотынды, савыт сабаларны юып, киштәгә тезде.Урын җирләрне кабат рәтләп куйды.Калын штораны эчкәрәк тартып, кояш нурларына ирек бирде.Наконец то кояш чыкты диде ул елмаеп.Күңелләр күтәрелеп китә инде көн кояшлы булса.Ә син Айрат, нәрсә уйга калдың.Әйтерсең күктәге болытлар, сиңа күчкән.
Юк, Алиса, юк.Барда тәртиптә.Бераз авылны, Альбинаны уйлап алдым.Шул гына.Нужели Альбина да мине ташлар.Ә нинди матур , ялкынлы мәхәббәт иде безнең.
Белмим инде Айрат.Мәхәббәт шундый вредный нәрсә инде ул.Үлеп яраткан кешеңне бер көн килеп яратудан туктыйсың, ә күрә алмаган кешеңне, киресенчә өзелеп ярата башлыйсың.Шуңа күрә дөнья бит инде.Кемгә нәрсә язылган.
Даа, шулаай диде Айрат, тәрәзә янына басып.Дөнья дисең инде алайса.
Әйе, шулай дим.Тормышның да , уйламаганда 180 градуска борылып куйган чаклары була, Айрат.Бездән генә торса иде ул.Үзебез дә абынабыз, сөртенәбез.Аңга килеп ялгышларны төзәтергә тотынабыз.
Алисә песи кебек кенә басып, икенче тәрәзә каршына килеп басты.Егетләргә хәрби кием бигрәк килешә инде диде ул.Менә бу дежур солдатка трико белән футболка киертеп куй инде.
Айрат урамга караган булып торса да,күз астыннан сиздермичә генә Алисәне күзәтте.Нинди матур кыз инде, ә бәхете юк.Әтисе сүзе белән кияүгә чыгып, беренче иреннән уңмаган.Икенче ире игроман.Хәзер менә әни йөри башын бутап.Әллә йөзенә бәреп әйтергәме икән?Миңа бит Альбинадан башка беркем дә кирәкми.Үзенә тиң берәр акыллысы очрар әле.
Ләкин шулай дип,уйлап та бетерә алмады, үзләренә таба, тыны бетеп йөгергән яшь солдатны күреп, аның каршына атылды. 

ИЛЛЕ ДҮРТЕНЧЕ БҮЛЕК

Доктор ! атылды, атылды диде ефрейтор, куркудан сүзләрен көчкә әйтеп.
Кем атылды, нәрсә булды ? дип солдат артыннан йөгерде Айрат.Сорокин атылды, мамамагизынында патрон калган булган, ботына атты, ялгыш, ялгыш диде тегесе , куркудан тотлыга-тотлыга.
Алар часьткә килеп кергәндә, Сорокин дигәннәре, канга батып, куркудан ап-ак булып утыра иде.Шул ук минутта, монда хезмәт итүче хәрби врач та килеп җитте.Солдатны тиз генә госпитальгә озатып, яраларын тегеп, үзен тәртипкә китереп тә куйдылар.
Вәәт Сороканы син аны, миңа шушы ЧП гына җитми иде дип, командир да , врач кабинетына кереп китте.
Ни дисәң дә, армиядә бер нәрсәне дә яшереп калып булмый, бу хәбәр дә генералга яшен тизлеге белән барып иреште.
-Ярар Зилә, аңладым мин сезне.Хатлар өчен борчылмагыз.Серегез дә читкә чыкмас, военная тайна диде генерал.Кичке алтыда шофер килер, Айрат та озата барыр,ә хәзергә гафу итегез госпитальгә чакырдылар,дип чыгарга ашыкты.Дусларга миннән күп сәләм,диде ул чыгып барышлый.
Ә Зиләне госпитальдә булган хәлләр кызыксындырмады да,хатларның шулай җиңел хәл ителүеннән башы күккә тигән иде аның.Атлый йөгерә, кунак өенә ашыкты ул.
-Алиса, Айрат кая әле?дип керде дә, улының кая киткәнен тыңлап та тормыйча, булды, булды дип Алисәне кочаклап алды Зилә.Хатларны генералга тапшырдым, все булды болай булгач, чыпчыкны очыртабыз дип пышылдап , як-ягына каранды.Бары шуннан соң гына, генералның госпитальгә ашыкканын искә төшереп,Айрат турында сораша башлады .
Айрат белән ул-бу булмагандыр бит, генерал үзе дә госпитальгә ашыкты диде ул ,борчылып.Алай дисәң инде, Айрат та Томбовка хәтле озатып барыр дигән иде.
Юктыыр, Айратны бер солдат килеп алды.Может берәрсе катырак авыртып киткәндер.Килеп җитәр әле, дип Алисә үзе дә пышылдауга күчте.Димәк, Зилә апа, хатлар белән все нормально?Урра, диде ул, үзе ишетерлек кенә итеп.
Ничек шулай удачно барып чыкты минем планнар?Просто чудо!диде Зилә.Хәзер көтәсе генә кала инде.Алтыда машина җибәрермен диде Булатов.Әтиеңә күп итеп сәләм әйтергә дә кушты.
Дуслар булгач әйбәт инде , име бит Зилә апа, диде Алисә.Кая барырга белмичә аптырап йөргән булыр идек.
Даа, Алисә , даа дип кухняга чыкты Зилә.Синең монда килгәнне Ахуныч ялгыш Рәискә әйтеп ташламасын тагын, диде ул.Хәлләр булыр.Араларына кысылып йөрисе түгел генә дип җибәрә.Ни әйтсәң дә любовының кызы бит.
Юк, әйтмибез.Әти ул, миңа караганда да хетри..
Хетри булмаса, ничә еллар министр булып утырмас иде.Әнә бит Рәис абыең, беркатлы үшән булгач,шул бер колхозыннан башканы күргәне юк, шуңа риза булып йөри .
Алай димәә, Рәис абый да молодец.Колхозы да зур бит.Әти үзе дә гел мактап тора аны.
Әйе, Алиса , әйе ..Син дөрес әйтәсең, молодец алар безнең.Кая йөри соң әле бу Айрат, күренми.
Ул да булмады, чәйнек кайнап чыгып, өзек өзек тавышлар чыгарып сызгыра башлады.Шуны гына көтеп торгандай, ишекне киң ачып Айрат та килеп керде.Тәрәзәдән ургылып кергән кояш нурлары, Айратның йөзеннән балкыган нурлар белән кушылып, җаннарны яктыртты.
-Бу, кайнап сызгырган чәйнек тавышын сагынырмын инде, диде ул, кулын кулга ышкып.Бер яшь солдат ялгыш ботына аткан, ничек гәүдәсенә , я булмаса башына тимәгән инде.Ярый, алай зарарлы түгел, ярасы төзәлер.
Ходай саклаган инде, андый хәлләр ишетелеп тора шул.Син дә улым, зинһар мылтыклар белән сак бул.Әйдәгез , тагын бер өстәл янына утырып алыйк та, рәхәтләнеп сөйләшербез.Кузгалырга да күп калып бармый, диде Зилә.Ә сиңа Айрат, генерал безне озатып Томбовка хәтле барырга рөхсәт итте...
Санаулы вакытлар күз ачып йомганчы узып та китте. Һәм менә алар аэропортта.
-Әни, хатны бирергә онытма, диде Айрат, Зиләне кочаклап.Нинди генә дөреслек булмасын язсын.Болай билгесезлектә яшәүдән дә кыены юк бит.
Бирермен улым, бирермен.Әтиең белән килеп китәрбез әле, уборкалары бетсен дә.Безгә хат язарга онытма.Синең өчен күңел тыныч хәзер.Менә бит Ахуныч белән Булатовның дус булулары да ярап куйды.
Әйе, Аллага шөкер.Бар да әйбәт.Булатов үзе дә миңа улына караган кебек карый.Рәхәтләнеп татарча сөйләшәбез.Алисә, сиңа да рәхмәт, килгәнең өчен.Әтиеңә сәләм әйтерсең, һәм әлбәттә инде рәхмәтемне дә җиткер.
Һәм менә аерылышу минутларны.Бары дүрт айга гына булса да,аерылу очрашу түгел инде.Айрат та никадарле үзен кулда тотарга тырышса да, сагыш чаткылары аның йөзендә дә ачык чагылды.Әнисе белән Алисәне кочаклап саубуллашты да, Айрат нык адымнар белән , үзен көтеп торган машинага таба китте.Аны хәзер тик бер уй, әнисе Альбинага язган хатын тапшырып, сөйгәненнән тизрәк хат алу уе борчый иде.
Зилә дә, Казанга килеп төшкәнче үз уйлары белән очты.Бирергәме , юкмы?Әгәр улының хатын бирсә, аның ничә еллар үргән хәйлә ятьмәсе ертылып, яшьләр бергә булачак.Альбинаның атасыннан килгән тирес, силос исе Айратына да сеңәчәк.Икенче яктан, тәмле одекалон исле, мул , якты тормыш.Бар җирдә дә ачык ишекләр, байлыык..Казанга төшкәндә, Зилә икенче юлны сайлаган иде инде.Каршыларга килгән министр, шоферны җибәрәм, алып кайтып куйсын дисә дә, Зилә такси белән кайтуны хуп күрде.Юк, Ахуныч рәхмәт.Рәис мине үземне генә барды, дип уйлый.Шулай булып калсын инде, диде.
Әкрен генә тормыш тәгәрмәче үз көенә тәгәри бирде.Көн саен капка төбендә хат көткән Альбинаны күреп,Зиләдә бернинди хисләр дә уянмады.Дөрес улының кызына язган хатын укырга да, ертып мичкә атарга да көче җитмәде.Бары китап киштәләрендә тезелгән бер калын китап эченә генә тыгып куйды да, онытты .Хәзер Зилә үзе дә, хат ташучыны дүрт күзе белән көтә башлады.Генерал җибәргән хатны алгач Альбина нишләр дип көтте ул.Ләкин хат кына нигәдер озаклады.
Әллә кире уйладымы соң бу генерал кисәге, дип курка да башлады Зилә.
Генерал Булатов кына , ничә килде микән Айрат янына.Ләкин килгән саен , кесәсендәге хатны тотып кире борылды.Бала-чактан яратып йөргән, үзе әйтмешли кечкенә кызыл бутыйлы кызның башка берәү белән кочаклашып төшкән фотосын егеткә бирергә генә, һич тә йөрәге җитмәде аның.Айрат ир кеше.Ул ничек тә үзен кулга алыр.Ә менә яраткан кызы нишләр?Әллә чын дөреслекне, абыйлы сеңелле булуларын әйтергәме?Бәлки ансы алай ук йөрәкләрен яраламас..
Менә бүгендә, хатны кулында әйләндергәләп, уйга калды генерал.
Аның да бит шомырт исләренә исереп , язгы кичләрдә кызлар озатып йөргәне күп булды.Йолдызлы кичләрдә, зәңгәр күкне күзәтеп муеннары арып бетә иде.Үзенең дә авылда яратып, вәгьдәләр бирешкән Гүзәле калды бит.Ул гына әнә элемтәче еврей кызы Ленага өйләнде дә куйды.Әнисе , миңа җәбри килен кирәк түгел, алып кайтып йөри күрмә дисә дә,кайтты ул Ленасы белән.Янәсе авыл малае, русча гына сөйләшеп ,урамнан атлый.Өйләренә кайтып җиткәндә генә,Гүзәле очрар дип тә уйламаган иде .Ә ул очрады.Очрады гына түгел, чишмәдән кайтып килгәндә боларны күреп, ялгыш сөртенде дә егылды.Ничә еллар узды, ә яратышып йөргән Гүзәленең күз карашы бүгенгедәй күз алдыннан китми интектерә.Күпме әрнү, сагыш, күпме сорау иде ул күзләрдә.Ә шалтыр шолтыр тәгәрәгән чиләк тавышларыы..Генерал шуларны ишетмәскә теләгәндәй куллары белән колакларын каплады.Уйлар..уйлар.Нишләргә?..
Ниләргә генә алып калдым бу хатларны дип, Булатов бүген дә аларны кырыйгарак этеп куйды.

Дәвамы бар.

(Альфира Кадырова-Гайфутдинова)