Язмыш сынавы

– Яра­там бит мин си­не, ак­баш, кай­чан баш­лан­га­нын
үзем дә хә­терлә­мим. Тик син ми­ңа ко­яш белән һа­ва ке­бек
кирәк.
– Ә Гөл­наз?
– Сез бит ике­гез бер, сез­не ае­рым-ае­рым яра­тып булмый. Без ике көн тәрәзә тө­бендә ба­сып, си­не көт­тек. Ба­ла
си­не са­гы­нып ела­ды, мин көн­че­лектән... Ка­тя янын­да­дыр
дип уй­ла­дым...
– Гүзәл, мин авыл­да бул­дым, әни авыр хәлдә, Ка­занга илт­тем. Бү­ген менә си­нең ян­да ятып соң­га ка­лам ин­де.
Эштән күп нәрсә юк. Сез, кыз­лар, икәү генә яшәп то­ры­гыз
ин­де.
Рөстәм көн чап­ты, төн чап­ты. Ил­шат абый­сы да чык­ты
ярдәмгә. Бер ат­на дигәндә Әл­фи­я­не опе­ра­ци­я­га алып ке­реп
кит­теләр. За­һир белән Рөстәм һәр ми­нут­ны са­нап, ишек
тө­бендә үткәр­деләр. Һәр­кай­сы белгә­нен укыр­га ты­рыш­ты.
Авыл­дан Әл­фис яр­ты сә­гать са­ен шал­ты­рат­ты.
Биш сә­гатькә су­зыл­ган опе­ра­ция тә­мам­лан­ды. Ман­ма
тиргә ба­тып чык­кан хи­рург:
– Яман ше­шен алып атар­га ту­ры кил­де, хи­ма­на­лиз­ларны көтәргә кирәк, – ди­де.
Өч көн аны көт­теләр, җан­на­ры чы­га яз­ды. Өч көннән
соң ре­а­ни­ма­ци­ядән па­ла­та­га кү­чер­деләр. Әнилә­рен исән
күрү шат­лы­гы бар дөнь­я­ла­рын оныт­тыр­ды. За­һир белән
Рөстәм ике­се ике ягын­нан уты­рып, со­рау яу­дыр­ды­лар.
– Ба­ла­лар, нигә әти­е­гез­не алып кер­ми­сез? Та­ба ал­мый­ча
ап­ты­рап йө­ри бит, – ди­де Әл­фия.
– Әни, ул авыл­да бит.
– И ба­ла­лар, түзә­ме соң ин­де?!
Чын­лап та, ишек ачыл­ды да ишектә әтилә­ре­нең ба­шы
кү­рен­де. Та­ныр­га ты­ры­шып бе­раз ка­рап тор­гач, эчкә уз­ды,
ма­лай­лар берсүз­сез то­рып урын бир­деләр. Әтилә­ре шул­чаклы кар­тай­ган соң­гы ара­лар­да. Ул берсүз­сез ха­ты­ны яны­на
ки­леп утыр­ды да көчкә:
– Хә­лең ни­чек, ана­сы? Ми­не са­гы­нып ин­тегә­сең­дер
дип, үзем кил­дем менә, – дигән бул­ды. Ике­се­нең дә күзләрендә яшь ял­ты­ра­ды.
– Ки­леп дө­рес эшләгән­сең, әти­се. Ба­ла­лар­ның үз эшләре җитәр­лек, бер­ничә көн ми­нем ян­да бу­лыр­сың.
Яшьләр карт­лар­ның үза­ра гөрләшүлә­ренә ко­ма­чау­ламыйк дип, бер читкә то­рып бас­ты­лар.
– Әйтсә, үзем алып килә идем бит ин­де, тә­ки түзмәгән, –
дип куй­ды Рөстәм. Па­ла­та­га ак ха­лат һәм ак кал­фак­тан бик
чибәр кыз ки­леп кер­де. Рөстәм белән За­һир читкә тай­пы­лып
юл бир­деләр. Кыз За­һир­га бер ка­раш таш­лап ал­ды.
– Бигрәк күб­әеп киткән­сез тү­гел­ме соң? Чы­гып то­рыгыз, укол­лар ясар­га кирәк.
– Ул­ла­рым килгән, менә әти­се дә ки­леп җиткән, – ди­де
Әл­фия хәл­сез генә та­выш белән.
– Бу сез­нең ул­ла­ры­гыз­мы, Әл­фия апа, ник бер­се ка­ра,
бер­се ак соң алар­ның?
– Мин үзем дә ак бит, әти­се­не­ке ка­ра иде, хә­зер ин­де
ага­рып бет­те. Син аның агы­на ка­ра­ма, аны­сы өйләнгән, син
менә ка­ра­сы­на ка­ра, ул әле өйләнмәгән.
Кыз ка­бат күтә­ре­леп ка­ра­ды да кы­за­рып ба­шын ас­ка
иде.
– Ярый, шу­лай да чы­гып то­ры­гыз.
Ко­ри­дор­га чык­кач, Рөстәм За­һир­ның ка­быр­га­сы­на төртте.
– Шәп, бар да уры­нын­да. Абый, әллә ча­ма­лый­сың­мы?
– Куй әле, – дигән бул­ды, үзе кы­зар­ды.
– Тук­та, әти, син кай­чан нәрсә белән кил­дең? – ди­де
Рөстәм.
– Мин кичә үк кил­дем ин­де. Өйдә тү­зеп бул­ма­ды. Ни
бул­са да үзем ка­лам янын­да.
– Мин мон­да бит, дә­рестән соң ки­леп ка­рап йө­рер­мен.
– Үз ха­тын­на­ры­гыз­ны ка­рар­сыз, үз ха­ты­ным­ны үзем
ка­рыйм.
– Әти, аң­ла­дык си­не, үз их­ты­я­рың, – дип куй­ды
Рөстәм.
Бә­хет­сез­лек килмәсә, бә­хет­нең ни икә­нен белмәс идең,
дигән кем­дер. Әл­фи­я­нең авыр чи­ре га­илә ал­ды­на зур сы­наулар ки­те­реп куй­ды. Менә шун­да кү­ренә дә ин­де га­илә­нең
нык­лы­гы да, тәр­би­я­се дә. Әл­фи­я­не га­илә­се бер генә көнгә
дә ял­гыз кал­дыр­ма­ды. Авыр уй­лар­дан, тө­шен­ке­леккә бирелүдән сак­лап кал­ды. Опе­ра­ция ях­шы гы­на үтсә дә, хи­мия­сез ко­ты­лып бул­ма­ды. Авыр-авыр өч хи­мия алыр­га ту­ры
кил­де. Йө­зе ага­рып, чәчлә­ре ко­е­лып, яңа­дан үс­те. Ил­дус
ха­ты­нын ба­ла уры­ны­на ка­ра­ды. Врач­лар, кур­кы­ныч арт­та
кал­ды, дигәч, сөе­нечтән икәү ко­чак­ла­шып ела­ды­лар. «Без
җиң­дек, без ба­ры­сын да җиң­дек. Тор­мыш сы­нау­ла­рын да,
чирлә­рен дә, си­херлә­рен дә. Ах син, яз­мыш, җилгә элгән
чүпрәк уры­ны­на җил­терәт­тең!»
Рөстәм арт­та утыр­ган әни­се белән әти­сенә ел­ма­еп-елма­еп ал­ды. Бер-бер­сенә ябыш­кан­нар да тып-тын уты­ра­лар,
алар сөйләш­ми дә аң­ла­ша­лар, алар­га шу­лай уты­ру гы­на да
рәхәт­тер, күрә­сең. Рөстәмгә дә рәхәт, ул да бә­хет­ле. Аның да
хә­зер га­илә­се түгәрәк, әни­се исән-сау те­рел­де, әти­се белән
ур­так тел тап­ты.
За­һир абый­сы бик кы­ю­сыз, оял­чан бу­лып чык­ты. Рөстәм
те­ге кыз­ның ко­ла­гы­на бер­ничә сүз пы­шыл­да­ды. Ул кинәт
кенә За­һир­га бо­ры­лып ка­ра­ды. Ә ул кыз­лар­дан да бо­лай кыза­рып чык­ты. Ко­ри­дор­га чык­кач:
– Нәрсә ди­дең, ник ми­ңа алай ка­ра­ды ул? – дип ябыш­ты
абый­сы.
– Абый си­не эштән соң ки­но­га ча­кы­ра, ди­дем.
– Хә­зер нишләргә ин­де?
– Абый, бигрәк кыз­лар ке­бек­сең. Соң, шун­да гы­на кө­теп
тор, үзе киләчәк, менә күр дә тор. Си­нең ке­бек егетләр җирдә
ау­нап ят­мый­лар. – За­һир ба­шын ка­шы­ды. Кү­ре­неп то­ра, кыз
ошый аңа. – Бо­лай оял­чан бул­саң, уты­рып ка­ла­сың.
Алар икәүлә­шеп рәхәтлә­неп кө­леп җибәр­деләр. Чын­лап
та, те­ге кыз эше бетү белән За­һир яны­на үзе ки­леп бас­ты:
– Кит­тек­ме? – ди­де.
– Менә шу­лай, – ди­де Рөстәм һәм ел­ма­еп оза­тып калды.
* * *
Рөстәм үзе­не­келәр­не җәй­ге ка­ни­кул­га авыл­га кай­тарып куй­ды. Гөл­наз­ның са­ди­гы да җәй­ге ре­монт­ка ябыл­ды.
Әл­фи­я­не боль­ни­ца­дан чы­гар­ган­чы Ил­дус кай­тып китмә­де,
шун­да идәндә йок­лап, сак­лап ят­ты. Чы­гар көн дә ки­леп
җит­те, Рөстәм алыр­га үзе кил­де. Кич­ке­леккә генә кай­тып
җит­теләр. Кап­ка­дан кергәндә кар­шы­ла­ры­на Гөл­наз йө­ге­реп
чык­ты. Рөстәм ап­ты­рап кит­те. Ба­ла йө­ге­реп ки­леп әти­сен
ко­чак­лап ал­ды.
– Әти­ем, әти­ем! – дип чуп-чуп үп­те.
– Син мон­да ниш­ли­сең, әни­ең кая?
– Те­гендә, әйдә күрсәтәм, – дип са­рай­лар ягы­на тарт­ты.
Җәй­ге кар­да­да Гүзәл сы­ер са­ва, Әдилә кой­ры­гын­нан то­тып
уты­ра. Икәү кө­лешә-кө­лешә сөйләшәләр.
– Авыл­да фер­ма ачар­га кирәк, ки­лешә икән үзеңә сы­ер
са­ву.
Гүзәл кы­за­ры­нып кит­те дә боз­ла­рың­ны эре­тер­лек итеп
ел­май­ды.
– Син көтү­че бул­саң, мин до­яр­ка бу­лам.
Өй эче гөрләп тор­ды. Юл­дан арып кайт­кан Әл­фия ятып
тор­ды. Гүзәл ак­рын гы­на яны­на ке­реп утыр­ды, берсүз­сез
генә ку­лын­нан сый­па­ды.
– Хә­лең ни­чек, Әл­фия апа? – ди­де йом­шак кы­на. Әл­фия
ел­ма­еп ки­ле­не­нең ар­ка­сын­нан сөй­де.
– Ях­шы, ба­лам, ях­шы иткән­сең ки­леп. Бар да ях­шы
бу­лыр, кая, ка­ра әле кү­земә. – Гүзәл ма­тур зәңгәр күзлә­рен
күтә­реп ка­ра­ды. – О-о, озак­ла­мый улы­быз ту­а­чак икән бит!
Сөен­дер­дең­ме соң әле әти­сен?
– Юк әле, әйтмә­дем.
– Ә ник бо­лай моң­су?
– Ул ми­не ярат­мый, баш­ка­ны яра­та.
– Ул си­не яра­тыр­га кур­ка, си­нең үзгәр­үеңә ышан­мый,
син бит бик җи­ңел ка­рый­сың мәхәббәткә. Дө­ре­сен генә әйт,
ан­нан ба­ла та­ба­сың килә­ме? Ак баш­лы ма­лай ту­а­чак, син
шул ба­ла­ны яра­тыр­га әзер­ме?

– Мин әзер дә ул, тик аңа ни­чек аң­ла­тыйм? Мин аны
шун­дый көн­лим, шун­дый са­гы­нам, ә ул уты­рып сөйлә­шергә
дә ва­кыт тап­мый.
Әл­фия бик канә­гать ел­май­ды.
– Ан­дый­лар­ны то­тар­га көч кирәк, үзең сай­ла­ган яз­мыш.
Син уен гы­на уй­на­мак­чы идең дә, ә Хо­дай үзенчә кыл­ды. Ал,
ярат, ярат­тыр, ул си­не­ке.
– Ми­нем өме­тем бар­мы соң?
– Ул да шу­лай дип уй­лый бит, аң­ла­шы­гыз.
Әдилә ке­реп әни­се­нең му­е­ны­на са­рыл­ды.
– Әни­ем, ал­ты­ным, берүк бүтән чир­ли күрмә! Өйдә синсез бер ямь юк, сал­кын, буш, ри­зык та ашый­сы кил­ми, ярый
әле Гүзәл апа ки­леп тор­ды.
Рөстәм дә әни­се яны­на кер­де.
– Әни, мин мун­ча ке­реп чы­гам да китәм, Ил­шат абый
иртән иртүк ки­леп җитәргә куш­ты.
– Ку­нар иде­гез, улым, Гүзәл белән бергәләп мун­ча ке­реп
чы­гы­гыз да ятып йок­ла­гыз, иртән китәр­сең.
– Юк, бү­ген китәргә кирәк.
Гүзәл шым гы­на тор­ды да чы­гып кит­те, кү­ңе­ле ки­тел­де,
елый­сы кил­де. Ка­тя көтә, шу­ңа китә, дип уй­ла­ды. Көн­че­лек
аны эчтән корт бу­лып ки­мер­де. Йорт­та уй­нап йөргән Гөл­назны алып, үзлә­ренә кай­тып китмәк­че бул­ды, ә ба­ла кайт­мый,
әти белән кай­там дип тар­ты­ша баш­ла­ды.
– Ха­тын, кая җы­ен­дың? Әни мун­ча ке­рергә куш­ты,
әйдә, ар­ка­ны ыш­кыр­сың.
Гүзәл сел­кен­ми дә кап­ка тө­бендә ка­тып кал­ды, күз
яшьлә­рен күрсәтмәскә ты­рыш­ты. Шул­чак Рөстәм кинәт
күтәр­де дә мун­ча­га алып кит­те.
– Гөл­наз, син Әдилә апаң белән мун­ча кер, син зур кыз
ин­де.
Рөстәм Гүзәл­не мун­ча­га кер­теп бас­тыр­ды.
– Ни бул­ды та­гын, кем рән­җет­те ми­нем бәләкәй генә
ха­ты­ным­ны, ник күзлә­рең мөл­дерәп тү­ге­лергә то­ра?
– Мин... мин си­не са­гын­дым, ә син китәм ди­сең.
– Бел­мим, ыша­ныр­га­мы, юк­мы ин­де.
Үзе күзлә­реннән күзлә­рен ал­мый­ча, Гүзәл­нең күлмә­ген,
эч­ке ки­емнә­рен ашык­мый гы­на сал­дыр­ды. «Мин дә са­гындым бит» ди­яргә көчкә ты­е­лып тор­ды. Гүзәлгә кү­ңел­нең
нечкә ягын һич кенә дә күрсә­тергә яра­мый, яра­мый! Ох, ул
зәңгәр күзләрдә шай­тан ут­ла­ры уй­ный. Тур­са­еп-кү­пе­реп
тор­ган иреннә­ренә ка­гыл­ды, ту­лыш­кан күкрәк оч­ла­ры­на,
шәрә иң­баш­ла­ры­на. Рөстәм бар тү­зем­ле­ген җы­еп наз­ла­ды,
ләззәт­не суз­ды. Үзе со­ра­сын, яра­там, ди­сен, бар телә­ге белән
би­рел­сен – ул шу­ны көт­те. Әйе, ул кар­шы килмә­де аның
на­зы­на, ул да су­са­ган. Рөстәм Гүзәл­нең ия­геннән күтә­реп
күзлә­ренә ка­ра­ды. Ан­да күз яшьлә­ре иде.
– Бу ни бу, ник елый­сың? Теләмәсәң, мин ка­гыл­мыйм.
Гүзәл аның ку­лын үзе­нең кор­са­гы­на куй­ды.
– Без мон­да икәү. Син теләмәсәң, ми­ңа нишләргә? Әниең әйт­те, ак баш­лы ма­ла­ең үсә, ди­де.
Бер миз­гелгә Рөстәм ни әй­тергә бел­мичә ка­тып кал­ды.
– Ак баш­лы ма­лай? Ә син те­ли­сең­ме соң? Син бит акбаш­лар­ны ярат­мый­сың.
– Мин... бик тә те­лим, тик син ми­не ярат­ма­саң? Си­не бу
ба­ла белән генә бәй­ли­сем кил­ми.
Гүзәл ба­шын Рөстәм­нең күкрә­генә терә­де дә елап җибәрде.
– Яра­ту га­зап икән, мин мо­ны элек аң­ла­ма­дым бит.
Мин си­не көннәр буе уй­лыйм, кул­ла­рың­ны, иреннә­рең­не
са­гы­нам. Әллә нин­ди ма­тур сүзләр әй­теп бе­терәм, син генә
ишет­ми­сең.
Рөстәм Гүзәл­не ал­ды­на утырт­ты. Ул бе­рен­че тап­кыр
чын йөрәктән ка­дерләп, ту­а­чак ба­ла­сы­ның ана­сы итеп аны
яра­тып-яра­тып үп­те.
– Гүзәл, Гүзә­лем, син теләсәң, мин кар­шы тү­гел. Бәл­ки
яра­там­дыр да, кем белә әлегә. Һәрхәлдә, мин дә си­не шундый са­гын­дым, тик әй­тергә генә кур­кам. Си­хер­че син, си­не
ярат­мый­ча мөм­кин­ме соң?! Тик мәхәббәт­не мыс­кыл итеп
сы­нар­га уй­ла­ма. Син сы­на­ган­нар без­не ки­чер­сеннәр.
* * *
За­һир­ның дип­лом ал­ган­чы ук кая китә­се бил­ге­ле иде.
Шу­ңа тиз генә Алия белән язы­лыш­ты­лар да ту­лай то­рак­та­гы
дус­лар белән генә бил­геләп үт­теләр. Яшь га­илә­не Вол­гоград­ның хәр­би гос­пи­та­ленә эшкә җибәр­деләр. Әл­фис белән
Рөстәм алар­ны оза­тып кал­ды­лар. Әл­фис кай­чан­дыр әти­се
укы­ган инс­ти­тут­ка укыр­га кер­де. Шул ук ва­кыт­та Рөстәм
яны­на эшкә дә йөр­де. Ру­шан бик ях­шы иптәш тә, бик тырыш, эшкә җа­вап­лы ка­рый тор­ган ке­ше бу­лып чык­ты. Әхсән
абый бер килгәндә:
– Әллә бө­тен авыл мон­да эшкә күчкән ин­де? Кая ка­рама, шун­да без­не­келәр, дип куй­ды.
– Без­не­келәр, ба­бай, без­не­келәр, – ди­де Рөстәм ба­ба­сының җилкә­сенә ку­лын са­лып. – Ыша­ныч­лы ке­шеләр. Син ни
йо­мыш белән йө­ри идең соң әле?
– Те­ге ике шай­тан ма­лае са­гын­ды­ра бит, шу­лар­ны кү­реп
ки­тим дип ки­теп ба­рам.
– Алай­са, ми­нем ак баш­лы ма­лай­ны да кү­реп чык ин­де.
Менә, ба­бай, маң­га­ен җы­ер­са, гел син бу­ла да куя. Әни дә
әйтә, бу икен­че Әхсән бу­ла­чак, ди.
– Ну хит­рый­сың да ин­де, ки­яү! Бер ат­на­лык ба­ла­ның
кемгә ох­ша­га­нын ка­ян белә­сең ди әле.
– Үзем дә ап­ты­рыйм, бер ат­на­лык кы­на – ни­чек шу­лай
ох­шар­га бу­ла?
– Хе-хе, ох­ша­ган, ди­ген. Ярый, си­не­кен дә кү­реп чы­гармын ин­де. Ка­ра­ле, ки­яү, си­ңа бер со­ра­вым бар. Гөл­наз­ның
би­тен нишләт­тең, ми­ңе кая? – ди­де пы­шыл­дау­га кү­чеп.
Рөстәм бе­раз эндәш­ми ире­нен чәйнәп тор­ды.
– Ко­яш аша­ган­дыр, әллә кая юк­ка чык­кан да куй­ган.
– Мин ба­ла тү­гел бит, нәрсә ток­мач элә­сең?.. Са­фу­ан
асы­лын­ган, кот­ка­рып кал­ган­нар. Бер менгәч, тук­та­мый ин­де
ул. Соң­гы ва­кыт­та бик ка­ты эчә иде.
– Ба­бай, оны­тыйк, миң дә юк, Са­фу­ан да юк. Мин бар,
ми­не­келәр бар, син бар, си­не­келәр бар.
* * *
Ба­ба­сын озат­кач, Рөстәм ка­би­не­ты­на ке­реп утыр­ды да
уй­га чум­ды. Кирәк бит, бу тор­мыш ни­чек бо­рыл­ды. Аның да
тор­мы­шы ке­ше төс­ле ба­ра тү­гел­ме соң? Мө­нирә ма­лае дигән
ку­ша­мат­ны да күптән ин­де ишеткә­не юк. Ул бө­тен үҗәт­ле­ге
белән шу­шы тор­мыш­ка ябыш­ты. Бер нәрсә­не аң­лый: аның
ба­ла­ла­ры аның ба­ла­лы­гын ка­бат­лар­га ти­еш тү­гел. Әни­се
белән ту­лай то­рак­та яшәгән чак­ла­ры исенә төшсә, ку­ы­ры­лып
куя. Ни генә күрмә­де ул, әти­сенә дә ни генә күрсәтмә­деләр.
Алар­ны яз­мыш ни­чек кенә сы­на­ма­ган бит, я Хо­дай! Әле дә
юл­ла­рын­да ях­шы ке­шеләр оч­рап, мәрхәмә­теннән таш­ла­маган. Гүзәл Гүзәл ин­де ул, җе­бегәннәр­не ярат­мый. Аңа көчле, ка­ты кул­лы, уң­ган ир кирәк. Рөстәм мо­ны ях­шы аң­лый.
Юк, ур­та­лай ярыл­сам да, үзем­не бе­те­реп атар­га, ким­се­тергә
бирмәм, ми­не бо­лай гы­на бөгә ал­мас­сың! Шу­лай да си­хер­че,
җен, тә­ки үзен ярат­ты­ра белә! Эштән соң са­гы­нып кай­та.
Аның ба­ла имезгә­нен сә­гатьләр бу­е­на сок­ла­нып ка­рап утырыр­га да әзер. Беркөн­не шу­лай ты­ныч кы­на утыр­ган­да Гүзәл
Рөстәмгә күтә­ре­леп ка­ра­мый гы­на:
– Оны­та ал­саң, оныт те­ге чак­лар­ны, – ди­де.
– Кай­сы чак­лар­ны?
– Ба­ла белән төннәр буе ин­теккә­нең­не хә­зер генә аңлыйм, са­быр­лы­гың өчен рәхмәт. Исемә төшсә, ми­ңа бик тә
оят бу­лып китә.
Рөстәм Гүзә­ле белән бергә ба­ла­ла­рын ко­чак­ла­ды:
– Мин сез­не шун­дый яра­там! Ә ма­лай си­ңа ох­ша­ган бит,
Гүзәл! Чу­кын­мыш, ар­тык чибәр бу­лыр микән?
– Ми­нем улым бик бә­хет­ле бу­ла­чак, – ди­де Гүзәл.
– Тук­та, әнигә шал­ты­ра­тып алыйм әле, нихәлдә икән?..
Әни, хәллә­ре­гез ни­чек, әти нихәлдә? Бар да ях­шы­мы? Минем бар да ях­шы, әни, бар да ях­шы...

Зифа Кадырова.

Әсәр тәмам.