– Кычкырма, хәзер авыл халкы җыела!
Гүзәл ярсыды, нишләргә белмичә күзләре арлы-бирле
йөрде, үз ачышыннан үзе дә акылдан шашып калды.
– Кычкырма, бала тора монда!
Капкадан Илшат абыйсы йөгереп килеп чыкты.
– Ни булды, нишлисез, абау, кем болай... – Илшат тирәягына каранды. – Әти, ни булды? – Әтисе дә ап-ак булып
тора иде. – Сафуан классташ, бәлки син аңлатырсың?
Аягына көчкә торып баскан Сафуан черт итеп җиргә
төкерде, кар алып канлы битен сөртте.
– Аңлатам, ник аңлатмаска, классташ. Мин сезнең бөтен
нәселегезне күралмыйм! Беләсеңме ни өчен? – Чөнки сез кешегә хәсрәт китерер өчен генә тугансыз. Минем тормышым
тормыш түгел, чөнки син бозып ташлаганга мин өйләндем.
Гомер буе шикләнеп яшим: бәлки баш бала да синекедер?
Мин аңа караган саен сине уйлыйм, җай чыккан саен хатынны рәнҗетәм. Ничәмә еллар хатын белән безнең арада син
торасың.
Илшат бер кызарды, бер агарды.
– Минем ни гаебем бар иде соң, хайван? – дип кычкырып җибәрде Гүзәл.
– Синеңме, син, бәләкәй кәнтәй, Наилә сеңлемнең яшьлегенә аяк чалдың! Белми дисеңме кем аркасында психушкаларда ятканын? Укый да, эшли дә алмый, чөнки психбольной
дигән тамгасы тора. Мин икебез өчен дә үч алдым. Гафу
үтенер дип уйламагыз.
Сафуан чайкала-чайкала тыкрык буйлап атлады, юл буе
канлы кар кисәкләре ата-ата барды. Берара тынлык урнашты. Гүзәл генә Рөстәмнең куенына башын төртеп елый иде.
Әхсән абый теш арасыннан сөзеп кенә:
– Йортка керегез, – диде. Кинәт аның да иңнәре асылынып төште. Ул берсүзсез бая Рөстәм утырган беседкага кереп утырды. Аның йөзе тартылып калган иде. Рөстәм аның
янына килеп утырды.
– Син белдеңме бу турыда?
– Белдем, – диде Рөстәм акрын гына.
– Ә ник ризалаштың?
– Мине кем тыңлады соң?
– Алайса, бала Сафуанныкы булып чыга!
– Юк, минеке, мин аның атасы, мин карыйм туганнан
бирле. Бабай, тавыш күтәрмик. Мин хәзер барып, Сафуан
абый белән сөйләшәм.
– Ни диеп, рәхмәт дипме? Беренче коймага терәп атасы
аны. Юк, болай калдырырга ярамый. Минем балама ничек
кулы күтәрелгән, кабахәт?!
Алар янына Илшат та килеп утырды. Әллә ачудан, әллә
артык дулкынланудан, чырае ап-ак.
– Нәрсә, улым, кырын эш кырык елдан соң да чыга ди,
чыктымы? Гарьлеге ни тора. Рөстәм, син ник яшердең?
– Мин анда басып тормадым, каян белим кем икәнен.
Белдек менә хәзер, шуннан нишләтәбез? Баланы да, Гүзәлне
дә бөтен дөньяга хур итәсем килми. Ул хәзер минем бала,
аның үсеп, шул авылга кайтып йөрисе бар. Менә сез оныта
алмыйсыз бит минем кем баласы икәнне, Гөлназга да шуны
телисезме? Бөтен оятны миннән каплаттыгыз, бәясен бик
кыйммәт түләдем. Барлы-юклы туганнардан да калдым,
әти дә өйдән куып чыгарды. Әллә миңа сезнең өйдә артык
баш булып утыру җиңел дип беләсезме? Беркөн тормыйча
әниләргә кайтып китәр идем. – Рөстәм йодрык белән өстәлгә
шап итеп сукты да торып китте. Аннан кире борылып килде. – Беләсегез килсә, гаеплеләр үзләренә үзләре җәза таптылар. Әнә, Илшат абый уйлап утыра, чынлап та минем бала
түгелме икән дип, Сафуан абый да белде баласы барын. Мин
үз баламны кешегә бирмәс идем, Мөнирә малае булсам да.
Мине Әлфия әни шулай тәрбияләде.
Рөстәм өйгә керде. Гүзәл үз бүлмәсендә йомарланып
елап ята иде. Гөлназ, ничек юатырга белмичә, янында басып
тора, бәләкәй генә куллары белән башыннан сыйпаган була.
Әтисен күрү белән, елап яткан әнисе янына утыртты.
– Елый да елый, – дигән булды. Кызгануы баланың йөзенә чыккан.
– Әйдә, кайтып киттек, җыена тор. Мин хәзер киләм.
Рөстәм капка алдында торган кызыл машинага утырды
да күптән түгел генә Сафуан киткән якка китте. Аларның
капка алдына килеп туктады да йортка үтте. Ишек алдында
уйнап йөргән дүрт-биш яшьләрдәге бер кыз бала текәлеп карап тора. Рөстәм дә балага текәлеп катты, ул Гөлназ белән
шундый охшаш, искитмәле, тик олырак кына. Бераз торгач,
Рөстәм телгә килде:
– Әтиең кая?
– Салайда, – диде.
Рөстәм шунда таба атлады. Сафуан абый сарай артына
утырган да тырышып-тырышып тәмәке көйрәтә. Каршысына Рөстәм килеп баскач, сискәнеп китте. Тырмалып яраланган бите карарга куркыныч иде. Сафуан яшьле күзләрен
Рөстәмгә күтәрде, ахрысы, ул елый иде. Ул авырлык белән
торып басты. Рөстәм бераз аңа текәлеп карап торды.
– Сафуан абый, бу хәлләр турында ялгыш тешеңне ялтыратсаң, үзем килеп терәп атам. Бала минеке!
Сафуан башын читкә борды, башындагы бүреге белән
битен каплады. Әллә оят, әллә елый иде. Рөстәм ничек ашыгып керсә, шулай ашыгып чыгып та китте. Ишек алдында
уйнап йөргән кызга тагын бер кат карап алды. Охшаган, тик
бит очында миңе генә юк. Кирәк бит, шул миң булмаса, бәлки Гүзәл кем икәнне белмәс тә иде.
* * *
Гүзәлне бу очрашу аяктан екты дисәң дә була. Ул никтер моны Айрат эше, ул гына үч алгандыр дип уйлый иде.
Һәм кайчан да булса мин дә моның үчен алырмын, алда
гомер озын дип йөрде. Айратны армиягә алганнар дип
ишетте. Башка берәүне башына да китермәде. Сафуан абый
Илшат абыйсы белән бер класста укыган. Соңгы елларда
ул әтисендә эшләде. Илшат белән дуслар да кебек иде. Ул
еш кына аларның йортында булды, Гүзәлгә елмаеп күз кыса, «Үсеп буламы, чибәр кыз?» дигән була иде. Гүзәл аңа
Илшат абыйсына караган кебек карады. Шул кешенең алар
йортына яхшылык белән килеп йөрмәве, үч алу өчен генә
килеп дус булып йөрүе коточкыч, ә үзе җирәнгеч иде. Шундый олы кешенең аны мыскыл итүе, теге төндә ташландык
сарай эчендәге пычракта аунатып көчләве кабат бар ачысы
белән күз алдыннан үтте. Бүген әтисе алдында да, Рөстәм
алдында да үзен пычрак, шәрә хис итте. Моңа чаклы үч
алу хисе белән яшәсә, хәзер ничек яшәргә белмәде. Кемне
гаепләргә – Илшат абыйсынмы, үзенең балалык шаянлыгынмы? Аның элек бернәрсәгә исе китмәде. Рәнҗеттеме, елаттымы – аңа барыбер иде. Наилә белән Айратның арасына
керүе дә шундый бер мәгънәсез шаяру иде. Андыйлар бит
берәү генә булмады. Күпләр белән шаярды. Башкалар ничек
кичергәндер, ул аларны белмәде, белергә дә теләмәде. Авыр,
ах, авыр иде. Көч-хәл күзләрен ачты. Янында басып торган
кызына беренче күргәндәй аптырап текәлде. Битендәге миңен күргәч, тагын чирканып, дерелдәп куйды.
– Елама, хәзер әти килә, – диде гөнаһсыз сабый.
Гүзәл сикереп торып утырды да косметичкасын тартып чыгарды. Ашыга-ашыга баланың битендәге миңен ак
каләм белән буяп куйды. Бераз карап торды да тагын ятып
еларга тотынды. Миңне буяп кына онытып булса... Я Ходай,
нишләргә?
Рөстәм ашыгып кайтып керде. Бала ничек басып калган
булса, һаман шул килеш басып тора иде. Рөстәм дә акрын гына Гүзәл янына килеп утырды. Кызганыпмы, әллә үзе шулай
килеп чыкты – Гүзәлне кочагына алып кысты. Чәчләреннән
үпте. Әйтерсең, Гүзәлне түгел, Гөлназны рәнҗеткәннәр, алар
янына бала да үрмәләп менде. Алар өчәү шулай кочаклашып
күпмедер утырдылар. Гүзәлнең сулкылдавы гына тынлыкны
боза иде. Өй эчендәгеләр бер-берсенә карый да, сөйләшә дә
алмадылар. Әллә нинди авырлык басты.
– Әйдә, Чаллыга киттек. Бар да үтәр, вакыт кына
кирәк.
Илшат абыйсы шәһәр читеннән бер иске бина табып,
шуны ремонтларга кереште. Бу бина олы юлга якын, анда
«КамАЗ»га гына түгел, башка машиналарга да запас частьлар сатарга, хуҗалыгын киңәйтергә булды. Әлеге кибет бөтенләе белән Рөстәмгә калды. Җәйгә анда да ремонт бетеп,
яңа җиһазлар кайтты. Илшат беркөнне Рөстәмне урамга
чакырып чыгарды.
– Әйдә, утыр рульгә, – диде үзенең машина ишеген
ачып. Рөстәмнең әле мондый машинада тәҗрибәсе булмаса
да, сер бирмәде, руль артына кереп утырды. – Хәзер мин сине яңа эш урыныңа алып барам.
Рөстәм янып-пешеп күрсәткән җиргә барып туктады.
Тыштан карауга ук кибет бик саллы гына күренде.
– Ох, күрче, нинди шәп килеп чыккан! – диде Рөстәм
дә сокланып.
– Ошыймы, ошаса, менә монысында син директор
хәзер.
– Илшат абый, мин берүзем булдыра алмам.
– Булдырасың, Рөстәм. Екатерина Максимовна тегендә
кала. Мин сиңа яңа бухгалтер табып бирәм. Үзеңә эшләргә
кешеләр җый. Кемнәр кирәген үзең беләсең. Җиңгәң соңгы
көннәрен йөри, миңа аның янында булырга кирәк. Тот машинаның ачкычын, бу хәзер синең ат.
– Минеке? – диде аптырап. Чөнки машина бик кыйммәтле иде. – Ә син нәрсә белән йөрисең?
– Унбиш ел көткән малайларны иске машинада каршы
алмам бит инде. Әнә тора минем айгыр, ух, матурмы?
Йорт эчендә ялкылдап джип машинасы утыра иде.
Менә шулай егерме яше тулганда зур кибетнең директорына әйләнде. Катядан башка нишләр соң ул? Юк, аның
киңәшләреннән башка берничек тә ярамый. Рөстәм эштән
соң Катяны яңа кибеткә алып килде. Алар берсүзсез генә карап чыктылар. Аннан Катя белән ничек эшләргә дип планнар
кордылар. Яңа компьютерлар кайтартырга, анда эшли белгән
кешеләр җыярга. Складка тәҗрибәле кеше табарга. Кыскасы,
эшне яңача оештырып җибәрергә кирәк.
– Катя, мин синсез эшли алмыйм, миңа бик тә куркыныч.
– Әйдә, мин сиңа берничә киңәш бирәм. Беренчедән,
укымыйча, аңламаган документка беркайчан да кул куйма.
Икенчедән, кеше алдында беркайчан да бергә эшләгән кешеләргә кычкырма, ошамый икән, эштән азат ит. Шул ук
вакытта бик сак бул, кергән-чыккан акчаларны үзең тикшерергә иренмә. Бухгалтерия белән эшләргә өйрән. Мин сиңа
бер-ике кеше табып бирермен, аларның сатуда тәҗрибәләре
бар. Үзебезнең кибеттән дә тәҗрибәле бер-ике кешене монда
күчерергә туры килер. – Катя бераз уйланып торды. – Безне
аералар бит, син шуны аңлыйсыңмы?
Рөстәм дә аның матур күзләренә яратып карады, иң
якын кешесе бит ул аның. Берсүзсез кочаклап күкрәгенә
кысты.
– Юк, безне болай гына аерып булмый, – диде чәчләреннән үбеп.
– Була, безне аердылар инде. Бәлки бу дөрестер дә. Синең беркайчан да минем яшемне сораганың юк, ә мин бит
синнән ун яшькә олы.
– Күпме? Син әби икәнсең бит, – диде көлә-көлә.
– Әйе, мин синең яныңда әби, шуңа безнең синең белән
киләчәгебез дә юк. Син инде үстең, чын ир булдың. Мин
сине бик тә яратам.
– Мин дә сине яратам, хәзер нишлибез инде?
– Ничек бар – шулай калсын. Без икебез дә бер хуҗага
эшлибез, ул синең киләчәгең, син монда зур-зур эшләргә
өйрәнерсең, һәркемгә дә мондый эш эләкми, кадерен бел.
– Һәркемгә дә мондый акыллы хатын эләкми, синсез
мин дә складта грузчик булып ятар идем әле. Мин үлгәнче
сиңа бурычлы. – Рөстәм бар йөрәк җылысын биреп Катяның
күзләреннән, бит алмаларыннан үпте. – Фәрештәм бит син
минем.
* * *
Рөстәм машинасы белән балалар бакчасы каршысына килеп туктады. Бу яңа эш белән баланы алырга да соңга калды.
Ары чапты, бире бәрелде – бөтен җир ябык. Бервакыт:
– Әти, әти! – дип кычкырган тавыш ишетелде. Рөстәм
тирә-ягына каранды. Балалар уйный торган комлыкта Гүзәл
бала белән уйнап утыра иде. Моныңчы Гүзәлнең балага карата әллә ни исе китми иде, шулай да нидер үзгәрде. Рөстәм
бернәрсәгә игътибар итте: Гөлназның битендәге миңе әллә
кая юкка чыккан. Ул аны алай да, болай да әйләндереп карады – кая соң? Гүзәл акрын гына:
– Эзләмә, тырнак лагы сөрттем мин аңа, – диде дә күзләрен читкә яшерде.
Теге көннән соң Гүзәл бик нык үзгәрде. Кухняда да
бала белән гөлдер-гөлдер килде, бәләкәй итеп түгел, зур
кеше белән сөйләшкән кебек сөйләште. Рөстәм белән генә
сөйләшмәскә тырышты. Бер караш ташлап ала да шуның
белән бетте. Элекке кебек телләшми дә, үз эченә бикләнде.
Хәтта авылга да кайтмас булды.
Гөлназ кинәт:
– Катя! – дип кычкырып җибәрде дә машинага таба торып йөгерде. Рөстәм дә оныткан иде машинада Катя утырганын. Эштән бергә чыктылар бит юкса. Гүзәл бермәлгә катып
калды. Аннан акрын гына борылды да китеп барды. Рөстәм
ике арада нишләргә белмичә боргаланды. Катя машинадан
төште дә Гөлназны кочаклап сөйде.
– Бар, әниеңне куып җит, алайса, аның күңеле төшкән.
Мин сине яратам, диген. Мине дә Миша көтә. Бар, әниеңнән
калма. – Катя Рөстәмгә моңсу күзләрен күтәреп карады. –
Бар нәрсәнең дә азагы була. Мин үзем генә китәм, озатма.
Рөстәм ни әйтергә белмичә аптырап басып калды. Бала
килеп кулына ябышкач, Гүзәл дә сискәнеп китте.
– Әни, мин сине яратам!
Гүзәл каккан казык кебек катып калды.
– Ничек? – диде пышылдап.
– Мин сине яратам! – диде кичке кояшка күзен кысып.
Гүзәл иелеп баланы кочаклап алды да үксеп елап җибәрде.
– Син бит барыбызга карый да акыллырак, мин генә
акылсыз, юләр.
Гүзәлнең шундый күңеле тулган икән, күз яшьләре елга булып акты. Алардан ерак түгел генә Рөстәм дә аптырап
утыра иде. Бер Катя киткән якка, бер каршысындагы хатыны белән кызына карап торды. Бераздан алар янына килеп
чүгәләде.
– Озакламый монда күл була сезнең күз яшьләреннән.
Бәлки өйгә кайтып елашырбыз? Я булмаса, җиңгиләргә барып, бәби карап кайтырбыз.
– Бәби-бәбиләр! – диде Гөлназ сөенеп.
– Әйдәгез, төялегез, җилдертеп кенә алып барам. Минем
әле барасы җирем дә бар.
Ул аларны Илшатлар янында төшереп калдырды да
үзе дустын эзләп китте. Аңа бүген Рушанны эзләп табарга
кирәк иде. Яңа кешеләр җыя башлагач та, ул никтер күршесен исенә төшерде. Бәлки, файдасы тияр. Инвалид кешене
кайда көтеп торалар дисең. Көндез очрашырга сөйләшеп
куйганнар иде.
Рөстәм килеп туктагач, ишек төбендә коляска этеп утырган Ләйсән белән Рушанны күреп, елмаеп җибәрде.
– Исәнмесез, бәхетле парлар, – дип килеп исәнләште.
Рушан да каршы торып басты.
– Исән, күрше, исән. Ни эшләр бетереп йөрисең?
– Менә, синең белән бер утырып сөйләшәсем килеп китте. Каршы түгелсеңме? Ләйсән апа, бәби табу килешә икән
үзеңә, күбрәк тап.
– Күз тидермә, үземә дә бик ошый.
– Рушан абый, мин сиңа эш тәкъдим итмәкче идем, мин
бит хәзер бәләкәй генә начальник. Менә шул, мин үз яныма ышанычлы кешеләр җыймакчы идем. Әлфисне дә алам,
быел мәктәпне бетерә бит инде. Иртәгә менә шушы адрес
белән кил әле минем янга. Мин сиңа эшне аңлатырмын,
ошаса, калырсың, ошамаса – үз ихтыярың. Заһир абыйдан
хәбәр бармы?
Дәвамы бар.
Зифа Кадырова.