Сельские нивы
+1 °С
Облачно
АНТИТЕРРОР
Все новости
Литература
17 Ноября 2021, 16:00

ЯЗМЫШ СЫНАВЫ

Авыл­да яз ха­ким­лек итә иде: әтәч гайрәтлә­неп кыч­кы­ра, та­вык­лар җыр­лый-җыр­лый йо­мыр­ка са­ла; ял­гыз ата каз да ва­кыт-ва­кыт ишек тө­бенә ки­леп, каң­гыл­дап куя – ул да ял­гыз йө­реп туй­ган­дыр, бәбкәгә утыр­ган җа­ны­ен тыш­ка ча­кы­ра. Бар те­ре җан­ның кү­ңе­лен җил­кен­де­реп, һа­ва­да мәхәббәт дул­кын­на­ры йөзә.

ЯЗМЫШ СЫНАВЫ
ЯЗМЫШ СЫНАВЫ

БЕРЕНЧЕ БҮЛЕК
Авыл­да яз ха­ким­лек итә иде: әтәч гайрәтлә­неп кыч­кы­ра, та­вык­лар җыр­лый-җыр­лый йо­мыр­ка са­ла; ял­гыз ата каз да
ва­кыт-ва­кыт ишек тө­бенә ки­леп, каң­гыл­дап куя – ул да ял­гыз йө­реп туй­ган­дыр, бәбкәгә утыр­ган җа­ны­ен тыш­ка ча­кы­ра.
Бар те­ре җан­ның кү­ңе­лен җил­кен­де­реп, һа­ва­да мәхәббәт дул­кын­на­ры йөзә. Ачык тәрәзәләрдә ма­тур челтәрләр җилфер­ди, баш­лар­ны әйлән­де­реп, өйгә шо­мырт, си­рень ислә­ре
ке­реп ту­ла. Менә әле дә бө­тен тәрәзәләр­не ачып, Сә­гыйдә
апа­лар­да кыз­лар өй юды­лар, юр­ган-яс­тык­лар­ны урам­га чыга­рып, җиллә­тергә эл­деләр. Сә­гыйдә апа­ның олы кы­зы Ал­су
шәһәрдә укый, ул ял­га кайт­кан­да, күмәк эшләр­не бергәләп
эшләп ка­лыр­га ты­ры­ша­лар. Бү­ген дә көн буе өй эше белән
бу­лыш­ты­лар, ан­нан кыз­лар мун­ча­га кит­теләр. Унал­ты­сы тулма­ган Әл­фия ал­дан юы­нып чык­ты да тизрәк бүләк күлмәк­не
ки­еп ка­рар­га ашык­ты. Апа­сы аңа зәңгәргә ак ро­маш­ка­лар
төшкән бик ма­тур күлмәк алып кайт­кан иде. Әл­фия көз­ге
кар­шы­сын­да күлмәк­не ки­еп те­геләй дә бо­лай бор­га­лан­ды.
Шул­чак кем­дер тәрәзә тө­бендә «фью-фь­ю» дип ак­рын гы­на
сыз­гыр­ды. Әл­фия ачык тәрәзәдән яр­ты гәүдә­сен чы­га­рып,
тирә-ягы­на ка­ран­ды. Тәрәзә кар­шын­да­гы рәшәткәгә Ал­су
апа­сы­ның класс­та­шы Та­һир сөя­леп бас­кан иде.
– Нәрсә кирәк, Та­һир абый?
– Ал­су апаң өйдә­ме?
– Өйдә, әй, мун­ча­да.
– Алай­са әй­тер­сең, бү­ген безгә оза­ту кичә­сенә кил­сен!
– Кем­не оза­тыр­га?
– Ми­не, иртәгә ар­ми­я­га китәм.
– Ә мин дә бар­сам ярый­мы?
– Ярый, – ди­де Та­һир ел­ма­еп, – әни­ең җибәрсә, ки­лерсең.
Та­һир бу кыз­ны күргән са­ен ап­ты­рый иде, мон­дый
җирән чәч­ле кыз авыл­да берәү генә. Егет үзал­ды­на та­гын
ел­ма­еп куй­ды: кыз­ның ике кү­зе яшел төймә ди­яр­сең...
Та­һир китүгә, Әл­фия дө­бер-ша­тыр мун­ча­га чап­ты:
– Апа, апа, тизрәк чык...
– Ни бул­ды? Җүләр, ко­тым­ны ал­дың бит...
– Ан­да сез­нең класс­тан Та­һир абый кил­де, оза­ту кичәсенә ча­кы­рып кит­те, ике­без­не дә! – дип өстә­де Әл­фия кү­зен
дә йом­мый­ча.
– Си­не дә дәш­те­ме?
– Әйе, бергә ки­ле­гез, ди­де.
– Бар­мый­сың! Иртә әле си­ңа ан­дый җиргә йө­рергә.
– Юк, ул ми­не дә ча­кыр­ды...
– Үзең­нең класс­таш­ла­ры­ңа йө­рер­сең.
– Апа, ба­рыйм ин­де, әз генә уты­рам да кай­тып китәм,
апа җа­ны­ем, ба­рыйм ин­де.
– Юк, ди­дем!
– Алып бар­ма­саң, хә­зер кы­тык­лыйм! – Апа­сы кы­тык­тан
бик кур­ка иде, Әл­фия бар­мак­ла­рын тыр­пай­тып, аның яны­на
килә баш­ла­ды. – Алып ба­рам, ди­ген!
– Ярый, ярый, – ди­де апа­сы ләүкә поч­ма­гы­на се­ңеп, –
тик озак утыр­мый­сың!
Әл­фия ни­чек керсә, шу­лай чы­гып чап­ты. Та­һир алар
мәктә­бендә иң чибәр егетләр­нең бер­се иде. Ул мәктәп­не
бе­тергәч, укыр­га ке­рергә ба­рып ка­ра­ды, тик керә ал­мый­ча,
ки­ре авыл­га кайт­ты да кол­хоз­да кал­ды. Менә хә­зер ар­ми­я­га
китә. Әл­фия апа­сын­нан узып ашы­га-ашы­га әзерлән­де; син
ашык­кан­да ул ка­ба­ла­на ди – ка­лын җирән чәч кип­ми дә кипми, кипкәч та­рап бул­мый, бөдрәләнә, бу­та­ла. Көч-хәл белән
чәч­нең очы­на чык­кач, кыз яңа күлмә­генә төбәл­де.
– Апа, ка­ра, ми­ңа шу­лай ки­лешә­ме?
Ал­су сең­ле­сенә ка­рап- ка­рап тор­ды да :
– Гел шәһәрдә­ге мар­җа кы­зы ин­де, кемгә ох­шап шу­лай
җирән бул­ган­сың­дыр, са­ры да тү­гел бит, – ди­де.
– Әйтмә шул мар­җа дигән сү­зең­не...
– Үпкәләмә, яра­тып кы­на әйтәм, бо­лай син бик чибәр
ми­нем өчен, күлмәк тә бик ки­лешә.
– Мәктәп­не бе­тергәч, ка­ра­га бу­я­там, туй­дым шул җирән
чәчтән – кем мар­җа, кем җирән, ди; әти дә ба­шак ба­шы дип
көлә. Бер­кем мон­дый тү­гел.
– Си­нең ул чә­чеңә бер тас буяу кирәк, ми­ңа бо­лай да
бик ошый, сең­лем, ка­ра, нин­ди ма­тур то­лым. Ярый, кит­тек
әйдә.
Җы­е­нып чык­кан кыз­ла­рын кү­реп, әтилә­ре сок­ла­нып карап кал­ды: бер­се ка­ра чу­тыр, икен­че­се ко­яш ке­бек.
– Ал­тын ба­ша­гым, ә син кая кит­тең? Иртәрәк тү­гел­ме
апа­ңа ия­реп йө­рергә?
– Әти, мин әз генә уты­рам да кай­там.
– Ярый, ярый, озак йөрмә­гез, – дип, Сә­лим аб­зый кызла­рын оза­тып кал­ды.
Әл­фия белән Ал­су килгәндә, ха­лык җы­е­лып беткән иде
ди­яр­лек: өстәл ба­шын­да Та­һир, аның янын­да йөргән кы­зы
Мө­нирә уты­ра. Класс­таш­ла­ры, дус­ла­ры да шун­да. Әл­фия
белән Ал­су алар­га кар­шы, икен­че өстәл ба­шы­на утыр­дылар. Апа­сы класс­таш­ла­ры белән сөйләш­те, кө­леш­те. Алар
үз ке­шеләр, ун ел бер класс­та укып буй җиткәннәр. Әл­фия
мон­дый җиргә бе­рен­че тап­кыр эләккәнгә, бө­те­не­сен кы­зыксы­нып күзәт­те. Та­һир белән Мө­нирәгә ка­рап, «Нин­ди ма­турлар!» дип уй­ла­ды.
Үзен дә егетләр күзәтә баш­ла­га­нын сизмә­де кыз. Та­һир
Мө­нирә белән сөйләшсә дә, ара-тирә Ал­су белән Әл­фи­ягә
ка­рап ала иде. «Бу җирән чәч­ле кыз­ның нәрсә­се­дер үзенә
тар­та, тик бәләкәй шул әле, үсә­се бар», – дип уй­лап утыр­ганда, кинәт Та­һир белән Әл­фи­я­нең күз ка­раш­ла­ры оч­раш­ты.
Әй­тер­сең, күз күрмәс җеп суз­ды­лар – ике ара­га әллә нин­ди
дул­кын­нар йө­гер­де. Алар тирә-як­та­гы бер­кем­не күрмә­деләр,
ишетмә­деләр. Апа­сы төрткәч кенә Әл­фия си­ке­реп куй­ды:
– Ә, нәрсә бул­ды?
– Эндәшәм-эндәшәм, ишет­ми­сең. Яра­мый алай егет­ләргә текә­леп ка­рар­га, – дип пы­шыл­да­ды апа­сы.
Әл­фия ба­шын ас­ка иеп уты­ра баш­ла­ды. Үзе эчтән генә:
«Бу Та­һир абый­ның ка­раш­ла­ры шун­дый ма­тур, йөрәк­не әллә
нишләтә», дип уй­ла­ды.
Та­һир да әлегә үзенә аң­ла­шыл­ма­ган, мо­ңа кадәр та­ныш
бул­ма­ган дул­кын­ла­ну ки­черә иде, аның шул ма­тур күзләргә
та­гын, та­гын ка­рый­сы кил­де. Ул Әл­фи­ядән кү­зен ал­ма­ды,
си­херлә­деләр­ме­ни, дөнь­я­сын оныт­ты, янын­да утыр­ган Мөнирә­не дә ишетмә­де. Шу­шы хә­ленә үзе дә ап­ты­ра­ды. Йөрәк
тү­рен нәрсә­дер тыр­на­ды: «Ә­ле яшь бит, ба­ла гы­на».
Әл­фия Та­һир­га та­гын күтә­ре­леп ка­ра­ды, кар­шы­сын­да­гы
ка­ра күзләр апа­сы­ның тыю­ын­нан көч­ле иде. Алар да аның
күтә­ре­леп ка­ра­вын кө­теп текәлгәннәр икән. Әл­фия та­гын
кап­кын­га эләккән ке­бек, егет­нең си­зе­лер-си­зелмәс чык­кан
ка­ра мы­е­гын­нан, из­үе ыч­кын­ган ак күлмә­геннән кү­зен алалма­ды, би­те ут бу­лып ян­ды. Ал­су мо­ны си­зеп, Әл­фи­я­нең
ка­быр­га­сы­на төрт­те:
– Бар, кайт, әни ачу­ла­ныр.
Әл­фия, ниш­лим дигәндәй, ка­бат Та­һир­га ка­рап ал­ды.
Та­һир да мо­ны си­зенгән ши­кел­ле:
– Әйдә­гез, өстәлләр­не бер кы­рый­га алып ку­я­быз да
бию оеш­ты­ра­быз, – дип си­ке­реп тор­ды. Ха­лык ары-би­ре
ку­бып өстәлләр җыя, урын­дык­лар чы­га­ра баш­ла­ды. Әл­фия­нең бер дә мон­нан китә­се килмә­де, апа­сы исә, «Бар, бар,
соң­га ка­ла­сың», дип, ишеккә та­ба эт­те. Әл­фия теләмәсә дә
кап­ка­га юнәл­де. Иң кы­зы­гы баш­лан­гач кы­на апа­сы аны куып кай­тар­ды. Кыз­ның кү­зенә яшь тул­ды: «Эх, шул Та­һир
абый белән бер генә би­есәң иде». Шул­чак кем­дер тык­рык
поч­ма­гын­нан әк­рен генә: «Әл­фия, кил мон­да», – дип дәш­те.
Әл­фия кур­ку­ын­нан уры­нын­нан да куз­га­ла ал­ма­ды, һа­ман
Та­һир­лар­ның тәрәзә кар­шы­сын­да то­ра бир­де. Ак күлмәк­ле
кул тиз генә Әл­фи­я­не эләк­тер­де дә: «Ку­рык­ма, бу мин. Йөгер­дек әйдә», – ди­де.
Алар җитәклә­шеп әрәмә­леккә чак­лы йө­гер­деләр дә кечкенә кү­пергә җиткәч тук­та­ды­лар. Та­һир ты­ны ка­бып:
– Әл­фия, син ку­рык­ма, әзрәк кенә сөйлә­шеп то­рыйк та
мин си­не оза­тып ку­яр­мын, – ди­де.
– Та­һир абый, си­не югал­тыр­лар бит.
– Ә син нигә кай­тып кит­тең?
– Апа куш­ты.
– Әл­фия, си­ңа ничә яшь әле?
– Көзгә унал­ты бу­ла.
– Бәләкәй­сең шул әле.
– Мин үсәм бит, Та­һир абый.
Әл­фи­я­нең ма­тур күзлә­ре ике йол­дыз ке­бек ял­ты­рый иде.
– Әл­фия, – ди­де Та­һир аның кул­ла­ры­на үре­леп, – ку­рыкма, бир ку­лың­ны.
– Мин ку­рык­мыйм, – дип пы­шыл­да­ды кыз кул­ла­рын
Та­һир­ның кул­ла­ры­на са­лып.
Яшен сук­кан­дай, ике­се­нең дә тә­не ка­тып кал­ды, ике­сен
дә әлегәчә та­ныш бул­ма­ган хисләр билә­де, теллә­ре әйләнмәде. Та­һир әк­рен генә Әл­фи­я­не үзенә тарт­ты:
– Бәләкә­чем, син бит әле ба­ла гы­на, ә үзеңә әллә ни­чек
тар­та­сың, – ди­де дә ябык, бәләкәй генә Әл­фи­я­не күкрә­генә
кыс­ты. Әл­фи­я­нең ка­ры­шыр­лык та хә­ле юк иде, ба­шы әйләнде. Аңа шун­дый рәхәт, җы­лы иде бу ку­ен­да. Та­һир абый­сының кай­нар су­лы­шы мо­ңар­чы егетләр ку­лы той­ма­ган яшь
кыз ба­ла­ның зи­һе­нен җуй­ды. Егы­лып кит­мим дип, Әл­фия
Та­һир абый­сы­ның би­ленә то­тын­ды. Та­һир, үзе дә сизмәстән,
яңа өл­ге­реп килгән, мо­ңын­чы бер­кем ка­гыл­ма­ган ма­тур кызыл иреннәргә үрел­де, яшь егет­нең бө­тен тә­нен әй­теп бе­терге­сез га­зап­лы рәхәт­лек чор­нап ал­ды. Ша­шып-ша­шып яшь
кыз ба­ла­ның иреннә­реннән үп­те. Ул ин­де үз-үзен ты­ял­мас
хәлгә җиткән иде. Акыл йөрәккә, йөрәк акыл­га буй­сын­мас
бул­ды. Шул­чак Та­һир кинәт ай­ны­ган­дай Әл­фи­я­не читкә этеп
җибәр­де, йөрә­ге күкрәк чит­ле­генә сый­мый ша­шып тип­те,
ба­шы гүлә­де: «Я Хо­дай, үзең сак­ла ха­та­дан». Ул бик озак тыныч­ла­на ал­ма­ды, кү­пер күтәрмә­сеннән ие­леп, су­га ка­ра­ды.
– Әл­фия, бар, кайт, – ди­де те­лен көчкә әйлән­де­реп,
үзендә уян­ган көч­ле теләктән, хисләрдән кур­кып. – Үтерәсең, Әл­фия, бар, кит, – ди­де уры­нын­да как­кан ка­зак ке­бек
ба­сып тор­ган кыз­га.
Кыз ба­ла ка­ны кай­нап тор­ган яшь егет­нең хә­лен ка­ян
аң­ла­сын? Әл­фия ак­рын гы­на авыл­га та­ба ат­ла­ды. Әзрәк тыныч­лан­гач, Та­һир­ның ба­шын­да­гы то­ман та­ра­ла баш­ла­ды.
«Я Хо­да­ем, чак ха­рап итмә­дем».
Ике ел узар да китәр, ул ин­де җиткән кыз бу­лыр, егетләр
дә җитәр­лек йө­рер ар­тын­нан. Егет шу­ны уй­лап, нин­ди­дер
көн­че­лек той­ды: «Юк, бир­мим мин аны бер­кемгә!» Та­һир
Әл­фия ар­тын­нан то­рып йө­гер­де, бе­раз­дан тык­рык ба­шын­да
ку­ып җит­те.
– Әл­фия, Әл­фия бәләкә­чем, тук­та. Ва­кыт аз, тың­ла әле
ми­не. Мин иртәгә китәм, ике ел тиз узар, син дә үсә­рең. Әлфия, көт ми­не?!
Ка­раң­гы­да ул Әл­фи­я­нең күзлә­рен эзлә­де, кыз­ның бит
ал­ма­ла­рын учы­на ал­ды. Әл­фи­я­нең би­тендә кай­нар яшь эзләрен той­ды.
– Әл­фия бәләкә­чем, – ул аның күзлә­реннән, би­теннән
үп­те, – ник елый­сың, кош­чы­гым? Ела­ма, син көт ми­не,
миннән баш­ка бер кул да ка­гыл­ма­сын үзеңә. Ишетә­сең­ме,
мин кайт­кач өйлә­не­шер­без, Әл­фия, ела­ма. Ка­ра әле күзләремә, исемдә кал­ды­рыйм: син ми­нем ту­ган як­тан ка­лык­кан
ко­я­шым бу­лыр­сың.
Әл­фия яшь ара­лаш ба­шын сел­ке­де.
– Ә Мө­нирә апа?
– Оныт. Син ми­не­ке, мин си­не­ке. Син шу­ңа ри­за­мы?
Бер­кем­не дә ка­гыл­дыр­ма үзеңә, көт ми­не!
Ул ашы­гып-ашы­гып Әл­фи­я­не үп­те:
– Ко­я­шым, ко­я­шым ми­нем, ни­чек элек сизмә­дем мо­ны?!
Көт, Әл­фия, көт ми­не.
Та­һир аны кап­ка тө­бенә чак­лы озат­ты:
– Хуш­ла­шыйк шу­шын­да, өйдә югалт­кан­нар­дыр ин­де,
мин йө­гер­дем. Кая, та­гын бер генә үбим дә… Иреннә­рең
шун­дый тат­лы, әгәр бо­лар­га берәр­се ка­гыл­са, көнлә­шеп
үләр­мен.
– Ку­рык­ма, Та­һир абый, бер­кем дә ка­гыл­мас. Мин си­не
көтәр­мен, – дип пы­шыл­да­ды кыз ба­ла.
– Алай­са, сөйләш­тек – син ми­не­ке, мин си­не­ке! Хуш,
ко­я­шым, көт! – ди­де дә Та­һир өйлә­ренә та­ба йө­гер­де.
Әл­фия әле һа­ман да куз­га­лып китә ал­мый­ча кап­ка төбендә то­ра бир­де. Күктә йол­дыз атыл­ды. Бу ва­кыт­та теләк
теләсәң, ка­бул бу­ла ди. «Ни теләргә соң? Та­һир абый әйләнеп кайт­сын да без бергә бу­лыйк".

 

 

Зифа Кадырова.

Дәвамы бар.

Автор:Лилия Сайфутдинова
Читайте нас: