Машина янына килеп баскан яшүсмер Сөмбелгә текәлеп карап тора башлады. Сөмбел, аны танып: «Солтаным», - дип пышылдады. Әлфис, абыйларына охшап, озын буйлы, бик чибәр егет булып үскән. Сөмбелнең машинадан чыгарга көче җитмәде, аяк-куллары аңа буйсынырга теләмәде, күзләреннән яшь акты. Моны күреп, Әлфиснең аны кочаклап елыйсы килде; уналты яшьлек егеткә күз яшен күрсәтү оят тоелганга, ул, кинәт борылып, бакчалар артына ук чыгып китте. Шәүкәт абый килеп, машина ишеген ачты.
Фәридә, берни аңламыйча, читтән генә барысын күзәтеп торды. Булаттан:
- Бу кемнәр? - дип сорагач, ире, ни әйтергә белмичә, сарайга кереп китте. Йорттагы хәлләр аны бик нык тетрәндерде, аңа үзен кулга алырга кирәк иде. Улы үскән, Сөмбел үзгәргән, матур хатын булган. Хәзер улы аңа кем дияр?
Әле ишетәселәре алда булган икән...
Булат, әзрәк тынычланып, башкалар янына чыкты. Аны күрүгә, бала, бу абый белән танышмадым дигәндәй:
- Әти, әти, бу кем? - дип, Булатка күрсәтеп сорап куйды.
Шәүкәт абыйның йөрәге әрнеде. Байрас башта каушап калса да сиздермәде.
- Таныш бул, улым, бу Булат абыең, - диде, абыйсының күзләренә карап. - Ике әти булмый бит инде, - дип өстәде.
Булатның башына күсәк белән суккандай булды, йөзе агарды. Әйткән сүз - аткан ук. Кайчандыр Байрас аңа бу баланы көчләп такты, Булат исә аны матур хатынга алыштырды. Ә хәзер, рөхсәт тә сорамыйча, тартып алды. Булатка Азаматның абыйсы булудан башка чара калмады.
Сөмбел, Әлфисне эзләп, бәрәңге бакчасына чыкты. Ул бер почмакка утырган, кул арты белән күз яшьләрен сөртә иде.
- Әлфис, солтаным, - диде апасы, аның алдына тезләнеп. - Үскәнем, син нинди зур егет булгансың, - дип, Әлфисне кочаклады. - Әллә миңа үпкәң зурмы? Эндәшмисең дә, Азамат белән дә күрешмәдең. Мин аңа синең хакта бик күп сөйләдем, ләкин сине болай җиткән егет итеп күз алдыма да китерә алмадым.
- Апа, мин сезне һәр елны көттем, чәчкәләреңне саклап үстердем, ә сез бик озак кайтмадыгыз. Бүген, сезне күргәч, югалып калдым, - дип, Әлфис күз яшьләрен сөртте. - Мин сезне бик сагындым.
Байрас, энесенең хәлен аңлап, Азаматны күтәреп, бакчага керде.
- Менә бәләкәй абыең, ул сине кечкенә вакытыңда гел күтәреп йөрде, синең белән уйный иде.
Сөмбел белән Байрас, аларның икесен генә калдырып, бакчадан чыгып китте. Булат хатынына:
- Җыен, киттек, - диде дә машинасына чыгып утырды.
Фәридә иренә каршы килмәде. Булатка юл буе сәер кунаклар турында сораулар яудырды, ләкин сораулары җавапсыз калды. Ире аны ишетмәдеме, яисә ишетеп тә дөресен әйтергә көче җитмәдеме...
Әйе, Сөмбел белән кайчан да булса очрашырга тиеш иде ул. Ләкин болай түгел бит. Ә Сөмбел үзгәргән. Кыска чәчле, кыска итәкле, сыерчык кебек четердәп торган кечкенә Сөмбел хәзер йомшак кына, үз дәрәҗәсен белеп кенә сөйләшүче сөйкемле ханым булган.
Ә энесе? Энесе аның улын тартып алды. Байрас мондый адымга барыр дип башына да китермәде бит ул. Киткәч, оныткандыр дип уйлады, ачыктан-ачык берни сорамады. Сөмбелне каян табып алып кайткан? Улы кайда булган, ничек үскән? Эх, язмыш агач башыннан йөрми шул, кеше башыннан йөри.
* * *
Сөмбел Гөлфия апа тирәсендә кайнашты, икәү сөйләшеп туя алмадылар. Байрас каядыр барып кайтты, үзе читтән генә Сөмбелне күзәтте.
Әтисе икенче көнне:
Байрас бу хакта уйламаган иде.
- Юк инде, әти. Мин Сөмбелне алты ел көттем. Минем ничек газаплануымны үзегез күрдегез, абыйның ике ятып бер төшенә дә кермәде, өйләнү белән онытты. Яшәсен үзенеке белән! Мин Сөмбелне беркемгә бирмәячәкмен! Шушы ике көн эчендә өйләнмәсәм, исемем Байрас булмасын! - диде каты итеп. - Әти, миңа сезнең хәер-фатихагыз кирәк, калганында минем эшем юк.
Шәүкәт абзый улын яхшы белә: ике сөйләргә дә яратмый, әйткән икән, эшләми дә калмый.
Шәүкәт абыйларда ике көн кунганнан соң, Сөмбел кайтырга җыенды. Гөлфия апа:
- Тагын бер көнгә генә калыгыз инде, аннары Байрас илтеп куяр, - дип ялварса да, Сөмбел ризалашмады.
- Юк, әнкәй, без кайтыйк, күрештек, сөйләштек, әни дә көтәдер. Байрас – эш кешесе, аны борчып тормыйбыз.
Капкадан чыгулары булды, тузан туздырып, Байрас кайтып туктады, тиз генә машинадан чыкты.
Байрас, улын калдырып чыккач, машина янында аптырап басып торган Сөмбелгә ачулы итеп карап:
- Утыр машинага! - дип, алгы ишекне ачты.
Сөмбел кузгалмагач, ялт итеп кулына күтәреп, машинага утыртты. Машина үрә басарга җыенган ат сыман сикереп куйды да, авыл урамын тузанга күмеп, шәһәргә таба җилдерде.
- Байрас, нишлисең син, чапма, - диде Сөмбел, куркып.
Байрасның күзенә ак-кара күренмәде. Үзе бернәрсә дәшми, иреннәре кысылган, күзләре уттай яна. Авылдан нинди тизлек белән чыгып китсә, шулай шәһәргә килеп керде. Машина зур яңа бина каршына килеп туктады. Байрас, Сөмбелне кулыннан җитәкләп, бина эченә өстерәде.
- Тукта, кая чабасың, егасың бит. Ник дәшмисең?
Байрас аны җиңел генә кулына күтәреп алды, алдындагы ишекне этеп ачты. Бүлмәдә утырган хатын куркып сикереп торды. Байрас:
Сөмбел аптырап кәгазьгә карады, Байрасның сүзләренә буйсынып, кул куйды. Ханым, ашыгып, өстәлгә аларның паспортларын китереп салды. Байрас, рәхмәт әйтеп, документларны алды. Сөмбелне ничек күтәреп кергән булса, шулай алып чыгып машинага утыртты. Бераздан яңа төзелгән биш катлы йортның ишек төбенә килеп туктадылар. Байрас Сөмбел ягындагы ишекне ачты, аны машинадан суырып кына алды да, кулына күтәреп, кызу-кызу өченче катка күтәрелде. Сөмбелне кулыннан төшерми генә бер фатир ишеген ачты. Алар бер бүлмәле фатирга килеп керделәр. Монда тормыш итәр өчен кирәкле бөтен нәрсә бар иде. Байрас аны бүлмә уртасында торган диванга әллә утыртты, әллә ташлады, һәрхәлдә, Сөмбелнең башы муеныннан ычкына язды. Байрасның ни өчен аны шулай песи баласы кебек бәргәләп йөртүен аңлый алмады. Байрас бу мизгелдә яралы зур җанварга охшап калды, бүлмә буйлап арлы-бирле йөри башлады. Аның күзләре ачулы, йөзе җитди. Сөмбел куркып аны күзәтте. Байрас кинәт йөрүеннән туктады, аңа борылып:
- Беләсеңме кем син? - дип сорап куйды.
Аның бу ачулы сүзләреннән Сөмбел диванга ныграк сеңә төште. Беләм дигәндәй, аптырап баш какты.
- Юк, белмисең, җан корты син! Теге вакытта качып китеп, күпме кешене елатканыңны, кайгыга салганыңны беләсеңме? Юк, белмисең. Әти-әни, синең өчен борчылып, бер елда ун еллык картайды. Салкын кыш көнендә, ач килеш, бала белән кайда йөри, дип борчылдылар, һәркөн кайтуыңны көттеләр. Ә Әлфис сабый гына иде. - Байрас каяндыр Сөмбелгә таныш бер халат тартып чыгарды. - Менә моны таныйсыңмы? Ул сабый шушы күлмәкне өч ел кочаклап йоклады. Әни юса, исе бетә дип, яшереп саклады. Акылдан язмасын дип куркып, өч ел шушы халатны үземдә сакладым. Мин дә сине көтө-көтә акылдан
язар дәрәҗәгә җиттем, - диде дә халатны Сөмбелгә атты.
Сөмбелнең гаҗәпләнүдән күзләре түгәрәкләнде.
- Син киттең, барысын оныттың. Әниеңнең күпме күз яшьләре түгүен дә күрмәдең. Мин алты ел буе аның янында сине көттем. Син укый, дигәч, сиңа тиң булыйм дип, мин дә укыдым, эшләдем.
Син кайтуга дип, кечкенә булса да, шушы ояны әзерләдем. Ә син, минем бөтен хыялларымны таптап, тагын качарга җыендыңмы? Син минем бөтен җанымны ашап бетердең...
Ул ачу белән бүлмә ишегенә китереп сукты, ишектә тишек калды. Үзе кухняга чыгып китте, аннан чәйнек шалтыраган, савыт-саба ватылган тавыш ишетелде. Кинәт фатирда тынлык урнашты. Өермә ничек башланды, шулай тынды. Байрас ишек янына килеп басты. Башы ишек кашагасына җитә язып тора, җилкәләре ишек киңлеге. «Янәшә бассак, аю белән тычканга охшыйбыз икән», - дип уйлады Сөмбел. Үзе бер Байраска, бер ишектәге тишеккә карады. Байрас, аның күзләрендә курку күреп, аяк очына, идәнгә килеп утырды, туфлиләрен салдырды. Кыл кебек тартылган Сөмбел иске халатын күкрәгенә кысты. Байрас моңсу гына елмайды.
- Кич кайткач, мин дә аны шулай күкрәгемә кысам. Мин бит сау-сәламәт ир-егет, миңа син үзең кирәк. Куркыттым, гафу ит. Башка алай эшләмәм, шулай да, әгәр киткән булсаң, мин сине табып, йомшак җиреңне каеш белән ярган булыр идем. Зинһар, качма, минем сине дә, үземне дә бәхетле итәсем килә. - Ул Сөмбелнең кечкенә кулларын үзенең көрәк кебек кулларына алды, күзләренә карап, аның бармакларын үпте. - Син беркайчан да минем хатыным булганга үкенмәссең. Чын күңелеңнән мине ирең, балаңның атасы итеп кабул ит. Әгәр аңлаган булсаң, без ЗАГСта язылышып чыктык. Паспортында акка кара белән Арсланов Байрасның хатыны, дип язылган. Син - минем законлы хатыным. Минем бик матур туй ясыйсым, сиңа ак күлмәк кидерәсем килгән иде. Синең карышуыңнан, сине югалтудан курыктым. Сөмбел, яшик бергә. Әйт берәр нәрсә. Ник дәшмисең? - Кесәсеннән кечкенә алтын балдак чыгарып, Сөмбелнең бармагына кидерде. - Мин сине бик яратам, гомерлек юлдашым бул. Әгәр ярата алмасаң, балдакны шушы өстәлгә куеп китәрсең. Мин барысын шуннан аңлармын. Ул, кесәсеннән икенче алтын балдак чыгарып, Сөмбелгә сузды. Сөмбел, уйланып, аңа карап торды да балдакны кулына алды.
- Әгәр мине үткәннәр белән битәрләмәсәң, мондый тишекләр ясамасаң, мин сиңа яхшы хатын булырмын, - диде. Байрасның бармагына ул биргән балдакны кидерде. - Син тугрылыклы ир булсаң, балдагыңны бармагымда үлгәнче саклармын, - дип, үзе дә җиңел сулап куйды.
Байрас бер мәлгә аптырап калды, ул Сөмбелдән тиз генә мондый сүзләр ишетермен, дип уйламаган иде, аның күзләре ялтырады, ак тешләрен күрсәтеп елмаеп җибәрде, шатлыгы эченә сыймады. Ул хатынын кочагына алып яратып үпте, назга сусаган ике йөрәк ләззәт дөньясына чумды. Көчле ирнең кайнар сулышы Сөмбелне яндырды, тылсымлы куллар аны йолдызларга алып менеп китте, башы өйләнде. Ул үзен мәңгегә шушы кулларга тапшырды. Икәүләшеп, ләззәт чишмәсеннән йотлыгып су эчтеләр...
Көн үтеп, төн җитте, төн узып, тагын яңа көн туды. Байрас уянды. Ак мендәрдә кара озын чәч көлтәсенә уралып йоклаган хатынына сокланды. Аны уятудан куркып, тыныч кына уйланып ятты. Менә нинди татлы була икән ул озаклап көтеп алынган мәхәббәт! Сөмбелне кочагына алу турында күпме еллар хыялланды. Хыялда бер, ә тормышта бөтенләй икенче төрле... Дөрес, ул, егерме җиде яшенә җитеп, суфи булып утырмады, хатын-кызның төрлесен күрде, ләкин ул бүген бернәрсәне аңлады: бу дөньяда һәр кешенең үз пары бар икән, шул парны табарга кирәк. Ул ялгышмады, юкка гына Сөмбелне алты ел буе көтмәде, үзенең хисләрендә адашмады, ул моны бөтен җаны-тәне белән тойды. Иртәме-соңмы, Сөмбел үткәннәрен онытыр, ул да, бәлки, аны яратыр.
Байрасның хатынына баштанаяк карап сокланасы килеп, әкрен генә өстендәге юрганын тартты. Хатынының матур тәне ачылган саен, аның күзләре янды, сулышы ешайды, йөрәген шатлык хисе биләп алды. Менә ул көтеп алган мәхәббәт!
Иренең күз карашын тоеп, Сөмбел дә уянды, үзенең шәрә ятуын абайлап, тизрәк юрган астына чумарга ашыкты. Байрасның елмаеп ятуын күреп, оялудан бите кып-кызыл булды. Көнме-төнме икәнен аңларга тырышты. Юрган астыннан ике күзен генә ялтыратып:
- Байрас, вакыт күпме? Ник уятмадың? - диде.
Байрас хатынына карап көлде.
- Син бүген тагын да матуррак күренәсең, - дип, күкрәгенә кысты.
Алар авылга икенче көнне кичен кайттылар. Сөмбел кайнана-кайнатасы алдында үзен ничек тотарга белмәде, гаепле бала кебек, аларның күзләренә күтәрелеп карарга оялды. Гөлфия апа, нидер сизенеп, аны үз бүлмәләренә алып керде.
- Ни булды, балам, йөзең качкан? - дип текәлеп карады.
Сөмбел башын аска иеп утыра бирде.
- Нәрсә дип әйтим, ул мине песи баласы урынына, берни әйтмичә, анда-монда
болгап йөртте дә без язылыштык, син минем законлы хатыным дип, фатирына
алып кайтты, - диде Сөмбел, башын күтәрмичә пышылдап. - Мин берни эшли
алмадым, әнкәй. Кешедән оят, бер йортка ике тапкыр килен булып килгән, диярләр. Булат ни дияр, хатыны ни дияр, ул бит мине күралмаячак.
Гөлфия апа көлеп куйды.
Дәвамы бар.
Зифа Кадырова.